"MENTERYO naman gud na daan diha. Menteryo nana siya sa municipal so mao na siya nga anha gayud nato ilubong especially Covid unya i-accommodate man gayud ta na, wa ta'y pili."
Mao kini ang pamahayag sa kapitan sa Barangay Gun-ob, Dakbayan sa Lapu-Lapu nga si Eleonor Fontanoza dihang nahinabi sa Superbalita Cebu kabahin sa iyang pagtugot sa pagpalubong sa mga pasyente nga namatay sa coronavirus disease (Covid-19) ngadto sa municipal cemetery sa siyudad.
Ang paglubong wa gipahibawo ngadto sa Siyudad sa Lapu-Lapu ug wa mahasubay sa mga health protocol nga gilatid sa Inter-Agency Task Force taliwa sa padayong Covid-19 pandemic.
Nasayod na lang ang City Hall dihang niabot sa buhatan ni Mayor Junard "Ahong" Chan ang mga reklamo batok sa mga caretaker nga nangayog dobleng bayad sa pagpalubong ug nagsugod na sa pagpangalisbong baho sa patay gikan sa sam-ang.
Gipasabot sa kapitan nga gitagaan niya og pagtugot nga malubong ang mga namatay sa Covid-19 tungod sa kawad-on sa mga hingtungdan.
"Tagaan lang nato og pagtugot kay especially ang nanagan diha mga wala man gud pud. Wala ta'y pili, naa or wala'y budget, pero at least naglabi gayud ang kato gayud magpangayo og tabang," asoy ni Fontanoza sa Superbalita Cebu.
Apan matod ni Chan nga dakong kalapasan ang gibuhat sa kapitan sanglit niadto pang 2015 gisirad-an na ang maong sementeryo tungod kay puno na.
Gawas pa, ang pagpalubong sa municipal cemetery wala'y pagtugot sa lokal nga kagamhanan.
"Wa gayud kalibutan ang Siyudad nga nagsige na diay sila og lubong diha unya mostly sa mga gipanglubong are Covid and dili tanan taga Lapu-Lapu City ang gipanglubong diha nga mga Covid," asoy ni Chan.
219 GILUBONG
Sa imbentaryo nga gibuhat niadtong Hulyo 24, nasuta sa lokal nga kagamhanan nga niabot sa 219 ang nalubong nga mga lawas sa maong sementeryo sugod niadtong Marso o sa pagbuto sa Covid-19 sa Sugbo. Hinuon, wala pa matino kon pila niini ang positibo sa maong virus.
"Ang pagtugot sa kapitan nga siya ma'y nihatag niana nga iyahang palubngan, wa gayud niya susiha kon ni-follow ba sa health and safety protocol sa IATF diin nag-ingon ang IATF if it's Covid patient it must be sealed," pagtataw sa mayor.
Base sa usa ka joint memorandum nga gipagawas sa Department of the Interior and Local Government (DILG) ug Department of Health (DOH) niadtong Abril 16, gikinahanglang ma-cremate o malubong sulod sa 12 ka oras gikan sa pagkamatay ang lawas sa gidudahan ug kumpirmadong positibo sa Covid-19.
Sa sumbanan sa DOH, ang mga ilubong gikinahanglan nga nakabutang sa lig-on, airtight, ug selyado nga puthaw nga lungon.
Alang sa mga Muslim dapat nakabutang ang minatay sa doble nga cadaver bag nga adunay gibag-on nga di muminos sa 150 micrometre. Gidili sa Islam ang pag-cremate sa lawas.
Gibutyag usab ni Chan nga nangreklamo na ang mga lumolupyo sa dapit sa sementeryo kay nangalisbo na ang baho sa mga patay ug gikinahanglan kini nga ibalhin tungod kay substandard ang pagkahimo sa mga lubnganan.
Ang hollow blocks sa nitso way finishing ug kahoy lang ang gamit pagpatong sa laing minatay.
Plano sa Dakbayan nga modangop sa National Bureau of Investigation ug Philippine National Police alang sa pagbalhin sa mga minatay.
"Ang kining mga patay wala ni gi-embalsamar unya mga Covid ni sila unya naay uban ani tagsa ka buwan na o wa pa abtig buwan, mubaho na gayud ni sila. Mao bitaw na nga inig adto nimo mangalisbo gayud, manimaho gayud siya kay dili man selyado," asoy ni Chan.
Lain pang reklamo nga nadawat sa dakbayan mao ang pagsunog ug paghabwa sa mga minatay nga walay koordinasyon sa mga hingtungdan ug ang mahal nga pagpalubong diin moabot sa P12,000 ngadto sa P15,000 ang singil.
WA MAGPABAYAD
Giklaro sa kapitan sa Barangay Gun-ob nga wala sila naningil alang sa pagpalubong sa pampublikong sementeryo.
"Dunay ni-petition didto sa barangay unya ato to silang gi-conference. Didto ta nakahibawo nga ang ila diay bayad nisingil sila without knowing sa barangay kay ang barangay wala man ta naningil any single centavo diha. Wala may gikolekta nga kwarta ang barangay," asoy ni Fontanoza.
Wa usab nagdahom si Fontanoza nga modako ang isyu sa maong sementeryo ug nangayo siya og pagsabot sa katawhan.
"Wa sad ko magdahom nga maingon ani ang abuton karon nga dako kaayo ning issue sa menteryo which is mabalik naman ni sa ako. I hope nga ang katawhan makasabot sad kay gani kita wa man kita nidawat og kwarta. Ang ato lang purely nanerbisyo ta gani wa na kaila nako ang uban basta wala ko nipili gidawat lang nako tungod kay ang Covid patient di nato pwede dugayon otherwise mabalik na ang lawas pud diha sa katawhan," asoy sa kapitan.
Gibutyag ni Chan nga naabot na sa Inter-Agency Task Force on Emerging Infectious Disease ang mga isyu sa municipal cemetery sa dakbayan ug posibleng makadawat og show cause order si Fontanoza gikan sa DILG.
Mopasaka usab og kasong kriminal ug administratiba ang lokal nga kagamhanan batok sa kapitan.