Sugilanon: Ang babaye sa lungon

LAMBERTO G. CEBALLOS

Cawayan, Dalaguete, Cebu

HUMAN sa ilang paniudto ning adlawng Dominggo didto sa sala nagka-estoryahay sila si Cholo, Arminda, ug Manuel. Kaganinang buntag may nagpahibawo kang Manuel sa kamatayon sa usa ka babaye.

“Adtua siya, Cholo,” matod ni Manuel, amahan ni Cholo. “Angay lang nga adtuon mo siya.”

“Bitaw, Cholo. Bisag sa katapusang higayon makita mo siya,” ni Arminda, inahan ni Cholo.

“Okey, Pa. Okey Ma. Moadto ko didto unyang gabii.

Nianang pagka gabii human sa ilang panihapon nag-ilis si Cholo. Gisul-ob niya ang puti nga T-shirt pares sa iyang jeans nga maong. Dayon nananghid siya nilang Armida ug Manuel una molakaw. Misakay siyag dyip ruta Alumnus – Colon. Pag-abot sa Colon misakay na sab siyag dyip ruta Colon – Talamban. Gipara niya ang dyip dihang nahitungod na kini sa St. Peter’s Funeral Home. Nanaog siya ug milabang ug daling misulod sa punerarya. Gitamdan niya ang ‘directory’ ug gitiman-an ang numero 23 sa lawak (sa ikaduhang andana) diin atua ang haya ni Carmen Dabalos.

Sa pagsulod ni Cholo sa lawak diha nay pipila ka tawo nga nanglingkod sa mga lingkoranan nga naglaray atubangan sa lungon. Nanagsul-ob sab silag puti nga mga T-shirt ug polo. Ang tanang mga mata didto mahapunting kaniya samtang hinay nga naglakaw paingon sa nahimutangan sa lungon.

“Mao na siya ang unang anak ni Nang Carmen,” nabati kini ni Cholo. “Maestro na siya karon.”

“Liwat kaayo siya ni Tiya Carmen, sa no?” timang sa usa.

“Ngano kahang gibuwagan man ni Manuel si Carmen?” Nabati pod kini ni Cholo.

Dihang dinha na siya sa atubangan sa lungon ang panan-aw ni Cholo milagbas sa bildo sa lungon nga natungod sa nawong sa babaye. Gitutokan niya kini. Tinuod nga matahom ang babaye. Apan naaninag niya ang kasubo diha sa nawong niini. Daw may usa ka butang nga nakapasubo kaniya nga gidala niya hangtod sa iyang kamatayon.

Nahinumdom si Cholo sa gitug-an sa iyang amahan bahin sa iyang ‘biological mother,’ si Carmen nga usa ka ‘sales supervisor’ sa Mall ning dakbayan. Si Manuel usa ka ‘accountant’ sa usa ka sikat nga kan-anan sulod sa maong Mall. Nagka-uyab sila ug nagpuyo lamang isip ‘live-in partners.’ Ug natawo si Cholo sa mao nilang relasyon. Matod pa ni Manuel nakahukom na unta siya nga pakaslan si Carmen, apan nagmabudhion kini kaniya, kay nakig-relasyon pod sa usa ka lalake nga ‘sales supervisor’ pod sa ‘department store’ sa Mall. Mao kadto nga gibuwagan ni Manuel si Carmen ug gidala si Cholo nga duha pa ka tuig ang edad. Naminyo si Manuel kang Arminda nga mao nay nagmatuto kang Cholo hangtod nga kini midako.

Nahinumdom sab si Cholo nga sa nag-eskuyla pa siya sa elementarya may babaye nga moadto sa ilang eskuylahan ug hatagan siyag pagkaon ug duwaan. Malipayon kining mogakos ug mohalok kaniya. Nangutana siya kon kinsa ang babaye, igo lang mitubag nga higala sa iyang papa Manuel. Ug niadtong paggradwar niya sa hayiskol, sa wala pa magsugod ang ‘graduation ceremonies,’ miduol ang babaye kaniya ug gihatagan siyag regalo. Migakos kini kaniya ug mihalok sa iyang aping, dayon dali nga milakaw. Mao poy pag-abot ni Manuel ug Arminda.

Gitutokan pag-usab ni Cholo ang nagsubo nga nawong sa babaye sulod sa lungon. May mga lusok sa luha natagak sa iyang mga mata. Mao da kiniy iyang ikabayad sa babaye nga naghatag kaniyag kinabuhi aron mahimugso dinhi sa kalibutan sa mga buhi.

(KATAPUSAN)