DUHA ka mga kinabuhi ang nangakalas ugusa ang wa pa igkita tungod sa baha nga nasinati sa dakbayan sa Sugbo ug kanait nga mga dapit niadtong Martes sa gabii, Oktubre 13, 2020.
Si Cebu City Disaster Risk Reduction and Management Office (CCDRRMO) officer-in-charge Ramil Ayuman niingon nga duha ang patay nga iyang giilang sila si Labiano Detuya, 85, taga Sitio Creekside, Lorega San Miguel, ug usa ka Leonardo Otto, 49, taga Busay.
Matod ni Ayuman nga posibleng nadakin-as si Detuya samtang adunay gikuha sa ubos sa iyang dos andanas nga balay.
Si Otto giingong hubog nga nisuway paglabang sa spillway sa boundary sa Lahug ug Busay dihang gianod, matod ni Ayuman.
Nagbuhat sab og search and retrieval team ang CCDRRMO para sa pagpangita sa 16 anyos nga libud-suroy nga katapusang nakit-an sa taytayan sa General Echavez St.
Sa Miyerkules sa alas 7 sa gabii, temporaryong gipahunong ni Ayuman ang operasyon kay ngitngit na ug di maayo ang kahimtang sa panahon.
Usa sa mga dakong problema nga giatubang nila ni Ayuman sa pagpangita mao ang gatipun-og nga mga basura sa sapa.
Ang tulo pipila lang sa mga lumolupyo nga naapektuhan sa pagbaha ug landslide sa 20 ka mga barangay sa Dakbayan sa Sugbo.
Matod ni Ayuman mas modaghan pa unya ang barangays nga mohatag og report tungod kay padayon pa gihapon ang ilang assessment.
NGANONG GILUNOPAN
Si Cebu City Councilor Jerry Guardo, chairman sa infrastructure committee, niingon nga lainlaing rason ang nakita sa pagbaha sa uptown area sa Gen. Maxilom Ave. o Mango Ave.
“The flooding last night was unprecedented. For many years, low lying areas lang, but last night wa ta ga-expect naabot sa Mango considering nga upper na dapit,” matod Guardo.
Usa sa mga hinungdan nga nakita ni Guardo kay ang pagsaka sa tubig sugod sa downstream tungod sa pag-backflow sa tubig sa Tejero Creek, nga nakaapekto sa uptown nga mga lugar.
Laing gitan-aw ni Guardo kay ang pagkabara sa agianan sa tubig sa usa ka creek luyo sa St. Theresa’s College (STC) tungod kay nigamay sugod niadtong adunay building nga gitukod sa maong lugar.
“Karon nawa ang creek diha, nigamay na kay naay building,” matod ni Guardo.
Nakaapekto sab og samot sa baha ang high tide sa dagat.
Nakita sad ni Cebu City Mayor Edgardo Labella ang daghan nga basura atol sa iyang inspeksyon sa buntag sa Miyerkules sa mga sapa.
“That was the first time that we have that magnitude and one of the things we found out when we went around was the volume of garbage. Daghan kaayo’g basura,” ingon ni Labella.
Ang mga personnel sa Department of Public Services (DPS) nag-clearing sad sa mga basura ug lapok sa mga apektadong lugar.
3-METER EASEMENT
Matod ni Guardo nga kinahanglan na ipatuman ang three-meter easement rule para mapadak-an na ang mga sapa sa dakbayan pinaagi sa mga proyekto sa Department of Public Works and Highways (DPWH).
Matod niya nga kinahanglan na nga mag-dredge ug mapalapdan ang mga sapa sa dakbayan aron di kaayo makabaha.
Ang DPWH adunay nagpadayong river improvement project sa unom ka mga dapit nga maagian og sapa, apil na niini ang Tejero Creek, apan nalangay tungod sa pandemya ug sa informal settlers kilid sa sapa.
Matod ni Labella nga uyon ra ang mga lumolupyo, apan nangayo silag pasalig nga adunay silay relocation site.
Ang mayor niingon nga hagit kanila ang pag-relocate sa mga residente tungod kay nahunong ang pagpahimo og medium-rise buildings tungod sa pandemya.
Apan gisiguro ni Labella nga hatagan gyud og relocation site ang mga residente.
Makig-meeting sad si Guardo sa Division for the Welfare of the Urban Poor (DWUP), local housing committee, ug City Engineering Office aron pagtuki sa isyu.
BAHA SA MANDAUE
Ang pagbunok sa uwan nakapabakwit usab sa 163 ka mga pamilya sa Dakbayan sa Mandaue human sa grabeng baha sa unom ka mga barangay, labina niadtong naa duol sa Butuanon River.
Si Felix Suico, operations head sa Mandaue City Disaster Risk Reduction and Management Office (MCDRRMO), niingon nga naapektuhan og maayo sa baha mao ang barangays Canduman, Casuntingan, Tingub, Tabok, Paknaan, ug Umapad.
Hinuon matod niya nga way namatay o missing. Ang apektadong mga pamilya temporaryong namuyo sa mga tunghaan.
Matod ni Suico nga bisan sa Miyerkules sa buntag, duna pa gihapoy nagpabilin nga dapit nga gibahaan, sama sa 6.5 hectare relocation site sa Barangay Paknaan.
“Grabe g’yod tong uwana kay ang Butuanon River hapit na mubulwak. Ang diri sa (Sitio) Laray (sa Barangay Umapad) taga liog na, nya mo-height ko og 5’7,” paghulagway ni Suico sa kalawom sa tubig.
Si Al Quiblat, pangu sa Philippine Atmospheric Geophysical and Astronomical Services Administration (Pagasa)-Mactan Station, niingon nga ang radar sa Mactan nakatala og 3 millimeters (mm) nga uwan.
Ang Automatic Raingauge sa Department of Science and Technology sa Ecotech sa Barangay Lahug, Cebu City, nitala og 81 mm sa uwan kun tumbas sa kinatibuk-ang 405,000 ka mga barrel sa uwan matag square kilometer area.
Matod ni Quiblat nga sa wa pa ang bunok sa uwan, nga nilanat og usa ka oras ug tunga, gikan sa alas 6:15 sa gabii ngadto sa alas 7:45, nga niigo sa Cebu City, niluwat na sila og thunderstorm warning sa Siyudad mga alas 5 hapon sa samang adlaw. (WBS, Dugang taho nila ni BBT, AYB)