SI UNITED Nations Secretary-General António Guterres namahayag nga sa taliwa sa Covid-19 pandemic, mas grabe ang epekto sa kurapsyon ngadto sa katawhan. Ang kurapsyon, matod niya, di lang immoral, mao kini ang “ultimate betrayal of public trust.”
Matod pa niya, ang Covid-19 pandemic nakahatag og bag-ong kahigayonan sa mga kurakot sa gobyerno sa pagsakiyo sa pundo nga alang unta sa mga tawo “in their hour of greatest need,” sa oras sa labing dako nilang panginahanglan.
Giawhag ni Guterres ang mga kanasuran sa paggamit sa United Nations Convention Against Corruption (UNCAC), ang international anti-corruption treaty nga giratipikahan, gidawat ug giaprobahan sa kapin sa usa ka gatos ka mga nasod lakip ang Pilipinas.
Ang maong treaty mahimong gamiton nga hinagiban batok sa kurapsyon pinaagi sa mga preventive measures, criminalization and law enforcement, international cooperation, asset recovery ug technical assistance and information exchange.
Dinhi sa Pilipinas, usa ka opisyal sa Ombudsman nibana-bana nga mokabat sa P700 bilyones ang mawagtang sa kaban sa gobyerno matag tuig tungod sa kurapsyon. Tugbang kini sa 1.4 milyones ka mga balay alang sa mga kabus, medical assistance sa 7 milyones ka mga Pilipino ug pundo sa bugas humay balig usa ka tuig sa tibuok nasod.
Wa pay labot niini ang mokabat sa P153 bilyones nga giingong gikawat gikan sa pundo sa Philippine Health Insurance Corp. (PhilHealth) sukad sa 2013 ug kadtong salapi nga wa makolekta tungod sa smuggling.
Ari ta sa asset recovery. Grabe ang kurapsyon, apan unsay gibuhat sa gobyerno aron mabawi ang kwarta nga gikurakot? Ang Presidential Commission on Good Government (PCGG), sa taho niini sa 2017, niingon nga ilang nabawi ang kapin sa P171 bilyones nga ill-gotten wealth gikan ni kanhi diktador Ferdinand Marcos.
Lisod ang pagbawi sa salapi nga gikurakot gikan sa gobyerno. Apan di ba mo-prescribe o mawagtang sa paglabay sa panahon ang katungod sa estado sa pagbawi sa salapi nga nakawat pinaagi sa kurapsyon?
Sa Heirs of Gregorio Licaros v. Sandiganbayan (GR No. 157438, Oct 18, 2004), ang Korte Suprema niingon, “An action to recover ill-gotten wealth is outside the purview of the ordinary rules on prescription, as contained in Article 1146 of the Civil Code.”
Subay kini sa Section 15, Article XI, 1987 Constitution, nga nagkanayon, “The right of the State to recover properties unlawfully acquired by public officials or employees, from them or from their nominees or transferees, shall not be barred by prescription, laches or estoppel.”
“The intendment of the foregoing constitutional provision -- exempting actions to recover ill-gotten wealth from the operation of the general rules of prescription -- presumably lies in the special attendant circumstances and the primordial state interests involved in cases of such nature,” dugang pa sa Korte Suprema. (edbarrita@gmail.com)