KUNADA – no Krismas (Christmas) sinnagutan. Ngem no panawen ti Undas wenno piyesta ti natay – “gawat” wenno panagrigat. Ania aya ti nagdumaan dagitoy dua nga eksena? Iti Paskua, regalo ti maipangruna. Iti piyesta ti natay...regalo met laeng nupay maidalan iti naiduma a pamay-an, saan aya? Tsk tsk...para kadagiti ubbing pay, agpada a napateg ti kaipapanan dagita nga aldaw iti sangalubongan. Padasentayo man ti lumagip, kabsat bareng ta umubingtayo met.
***
Kuna daydi lolok...ubing pay laeng ni Abraham uray ni Adan...addan tay sinnagutan. Idi panawen ni Abraham, impaisagot kenkuana ti Mannakabalin nga Ama ti kakaisuna nga anakna kas pannakatimbang ti talek ken pammatina. Inaramidna. Ngem saan a naipalubos a nakettel ti biag ti anakna no di ketdi maysa nga animal ti naaramat a kasukat. Ngem ti nadagsen...napaneknekan ni Abraham ti kinapudnona kas anak ti Ama. Idi met panawen ni Adan...nasubok met ti talek ken pammatina babaen iti sairo a limmugan iti uleg ken prutas.
Saan a pimmasa ni Adan. No koma iti klase, uray nagsakar isuna, bagsak latta. Dita a nanipud ti punganay ni sulisog ken kinarukop. Ngem kuna met daydi sutil a lolok: nalukneng ti duri ni Adan a nagkurno iti libnus ken pannulisog ni Eva. Ngem ita a panawen, napukawen dagita a sairo ta ultimo uleg ket “maadubon” ken maitunon a pulutan. Bay-amon ni Eva no ti tiyan ket agkarga. Ngem ita a panawen, adun a klase ti “uleg,” “adan” ken “eva.” Sige, surotendakami sakbay a malipatam ti nagan ken apelyedom, kabsat.
***
Adda ngatan Undas idi panawen da Abraham ken Adan? Sus, maryusep, no barkadak la koma ni Moses, masungbatanka. Ngem ikarigtantayo ti manglukib kadagiti pinanid ti ammo ken teknolohiya. Ngamin, kadagita nagkauna a parsua... ammoda ti mangipateg ken mapukawan iti ipatpateg. Natural nga inda met ingilin no adda naisina. Adda ngatan kandila idi? He he... adun ti langis kadagita a panawen. Tay “duyog” nga addaan langis wenno lana... daytan ti makaanay a “bombilyada” idi. Ket babaen iti sangapirgis a lawag... nabukelda ti amin a klase ti anasaas kada ranetret ken anikki iti kasipngetan. Dita a namunganay ti kaputotan. Ngem aginanada met kano ta mapaksuyan met ti puli. Ket iti aldaw ti inana...mayannatup dita ti kababalin a “diskanso.”
No koma lugan...”agmenorka” wenno agprenoka. Iti ababa a pannarita... “ngilin.” Ket iti pannakaipasngay ti kannawidan ken naipulian a pakasaritaan ti puli iti sangalubongan, dua a ngilin ti dinto kalipatan. Maysan a baton-lagip ti dua a pasken iti biagtayo – idi naipasngay ti Mannubbot ken idi sumina iti naidagaan a biag ti naipabulod a tawid – ipupusay. Adda rag-o (saem ken ragsak) iti pakabuklan ti biag ni Kristo. Kasta met iti biag ti nakaparsua-an. Isem ken rag-o idi naipasngaytayo...ngem kabuyogna ti lua ken saning-i idi maipusingtayon a mangisubli iti bulod a biag. Ngem iti nagkadua nga eksena ti nakaparsua-an, adda nangbukel kadakuada a rimat....dayta ti biag nga intay nakaparsua-an. Saludsod: ngem apay ngata nga iti agdama ket adu ti nagdudumaan dagiti pannubok ti biag. Maysa ditoyen ti intay sagsagrapen a saplit dagiti sakit ken dagensen kas koma iti Covid-19? Daytoy kadi a pannubok ket nasagrapda idi panawen ni Abraham ken Adan?
***
No intay sublian dagiti timmawidantayo a panawen....adun dagiti delubyo a napaspasamak. Ngem sakbay kadagita a delubyo, adu met dagiti pannubok a nayetnag. Sakbay iti panagsimpa ti lubong, din mabilang ti gubat wenno rinnupak dagiti nagduduma a puli ditoy lubong. Ket gapu ta saan a namki dagiti naparsua kadagiti didigra a naisubok...kimmarkaro ti delubyo. Nagtultuloy ti kinnarit ken binnales. Tsktsk..dayta ngata ti subad ken adal iti napasamak idi kada Abel ken Cain a di naipangag ti pitik ti dara ken kinnabsat? Iti panagkunami, kastan sa nga agpayso, pards, ti mapaspasamak itan. Kitaem laengen iti sinnikapan ken sirib iti panagtakuatda kadagiti mabalin a makaagas iti sakit a Covid-19...agiiinnunadan dagiti nababaknang ken masisirib a nasyon a mangtakuat iti makaagas iti daytoy a sakit. Ania ngata ti adda iti likud dagita nga addang?
Tapno no isuda ti makauna ket isuda ti makayalat iti adu a kinabaknang ken pakabigbigan iti sangalubongan? Wenno ti pudpudno a panggep ket tapno mangsalbar iti biag? Tsktsk itanto pay laeng a kasapa ket kasla makitatayon ti panagari ti “kinaagum” ken “kinamanagbubukod.” Ti banglesna, kasla maliplipatandan a biag ti intay salsalbaren. Ti ayan ti adatna, agpapan ita...awan pay konkreto a pammaneknek no sadino ti pudpudno a nagtaudan daytoy sakit a Covid-19. Ta no koma masierto no sadino ti disso ti lubong a limtuadan daytoy a delubyo, nalaklakan a maisapulan iti umno nga addang a mangontra iti daytoy. Ngem itoy a tiempo, narigat ti agtitinnudo iti kaadun dagiti pimmusay a biktima. Saanen a panawen nga intay tuduen ken pabasolen da Abel ken Cain kada Abraham ken Adan agraman Noah ken Moses. Saanen a panawen ti pinnabantuan ti bangsit ken laing no di ketdi “panagkaykaysa” a sumaranget iti pandemya.
Kas koma iti inaramid idi ni Noah... nga iti tengnga iti kapanaran ken kabakiran a di nakappapati a malayos ket agpatakderka iti barko a kas salakan kadagiti manamati...dayta ita ti rebbengna a mapasamak. Iti kaltaang ti mangnibinibi a pannubok (gapu kenni Covid-19) ket adda koma dita ti panagkaykaysa a gumaod ken mangtimon a sumaranget iti dalluyon ti pandemya...mamatitayo nga adda ni balligi iti ungto. Kunada ngarud iti tagalog: may liwanag sa bawat kadiliman. Ngem para kenni lolok: sa liwanag man o dilim... nabuo ang aming lahi! Sus!!!
***
Sublintayo man, pards dagiti parikut iti agdama a kasasaad ti pagilian gapu kenni Covid-19. Iti kaudian a padamag, addatayo (Baguio ken Itogon) iti sirkulo ti 18 a disso a makunkuna a high risk areas ditoy Pilipinas. Makapasgar a kinapudno. Ngem awatentayo ta ngamin ket pumarpartak dagiti testing a maipakpakat. Saantayo a maikkat dayta a panungpalan. No umadu ti matesting, umadu met dagiti maduptalan nga agpositibo. Annad laengen ti kasapulan. Ditay rebbeng nga idulin wenno illemmeng wenno iyamak nga addaantayo iti sagubanit.
Kabaelan ti siyensiya ken annad ti sumaranget. Iti saan a mabayag, addanto met laeng bakuna. Positibo nga annad ken panangawat laeng ti kasapulan. Kas koma idi panawen dagiti tuod ti puli ti rabaw ti daga... nagtungpalda iti nayawat a talek kadakuada... ket nasalbarda. Kasta met laeng ita, pards. Agtalektayo iti kabaelantayo a mangsaluad iti bukodtayo a biag iti aniaman na gundaway a sumaplit ti delubyo. Ipapusotayo nga iti likudan dagiti pannubok, adda a siuray kadatayo dagiti immunan a naginana a patpatgen ken ingunotentayo iti biag. Naindaklan a ngilin para kadagiti simminan a puli. Adios mi amor, ciao, mabalos.