Tungod sa Covid-19 pandemic, mokabat sa 100 milyones ka botante sa Estados Unidos nibotar pinaagi sa mail-in ballots. Dunay mga sugyot nga sagupon ang mail-in ballots dinhi sa Pilipinas sa 2022 national elections.
Si Senador Imee Marcos, chairperson sa Senate committee on electoral reforms and people’s participation, nipasaka niadtong Oktubre 5 sa usa ka balaudnon nga magtugot sa postal voting sa mga senior citizens, mga babayeng mabdos, persons with disabilities ug indigenous peoples.
Ang katarungan mao ang risgo nga matakdan sila sa coronavirus tungod sa in-person voting. Si Marikina City Rep. Stella Quimbo unang nipasaka sa susamang balaudnon, ang House Bill No. 7572. Si Commissioner Rowena Guanzon sa Commission on Elections (Comelec) miduso usab sa mail-in balloting sa 2022 national elections.
Apan kinahanglan nga amendahan ang atong absentee voting law. Kini nagtugot lang sa mga sakop sa kapulisan, militar, mga magtutudlo ug mga sakop sa media nga mag-duty atol sa eleksyon nga mouna pagbotar, limitado sa presidente, bise presidente, mga senador ug party-list representatives.
Ang Section 1, Article V (Suffrage), 1987 Constitution, nagkanayon, “Suffrage may be exercised by all citizens of the Philippines not otherwise disqualified by law, who are at least eighteen years of age, and who shall have resided in the Philippines for at least one year, and in the place wherein they propose to vote, for at least six months immediately preceding
the election. No literacy, property, or other substantive requirement shall be imposed on the exercise of suffrage.”
Samtang ang Section 2 niini nagkanayon, “The Congress shall provide a system for securing the secrecy and sanctity of the ballot as well as a system for absentee voting by qualified Filipinos abroad.”
Nunot niini gipasar nga balaod niadtong Pebrero 4, 2003 ang Republic Act No. 9198, ang “Overseas Absentee Voting Act,” nga nagtugot sa mga Pilipino nga tua magpuyo ug magtrabaho sa laing nasod nga makabotar. Apan makabotar lang sila alang sa presidente, bise presidente, mga senador ug party-list representatives.
Andam ba ang Pilipinas sa mail-in balloting? Si Senate President Vicente Sotto III supak niini kay dali kining tikason. Samtang si Senate Minority Leader Franklin Drilon niingon nga di pa makagarantiya ang electoral system sa Pilipinas nga ang mail-in voting magpakita sa tinuod nga tingog sa katawhan.
Way eleksyon sa Pilipinas, nga gihimo sa in-person voting, nga mahitabo nga way akusasyon sa pagpanikas sa managsakbang nga mga kandidato, gikan sa vote-buying, “dagdag-bawas” hangtod sa pagpanghulga sa mga botante. Mao nga makaingon kita nga duha ray matang sa kandidato – ang midaog ug ang gitikasan.
Si Agusan del Norte Rep. Lawrence Fortun niingon nga angay tan-awon ang mail-in voting kon maseguro nga kasaligan kini tungod sa risgo sa coronavirus kay kini maka decongest sa mga presinto ug maglikay sa mga botante gikan sa Covid-19.
Apan kinahanglan nga di paapilon sa mail-in voting, matod niya, ang state-owned Philippine Postal Corp. (PhilPost), kay way pagsalig ang katawhan sa maong ahensiya sa pagkakaron. (edbarrita@gmail.com)