NADAGSEN a saludsod ken burburtia no anianto ngata dagiti eksena a mapasamak no addanton bakuna kontra Covid-19? Unaentayon nga iruangan ti nakuna dagiti maseknan nga opisyales ti gobyerno a mangwidwidawid kadagiti amin a parikut kenni Covid-19: Uray addanton bakuna, agtultuloy latta dagiti health protocol iti kagimongan. Siyento porsientokami nga umanamong iti dayta a panirigan. Ngamin no malagipyo pay ti nakuna dagiti eksperto ken uray manipud panirigan ni Pres. Duterte... uray lumsanton ti pandemya, adda latta ditoyen sosyodad (kaab-abaytayo lattan) ti nakuna a virus (Covid-19).
Isu a maysa laeng ti solusyon dita: Agtultuloy a panagannad. Masiertotayo nga ad-adu nga amang iti papulasyontayo ti umanamong wenno kumampi a di rumbeng a maikkat o malipatan ti nakasigudantayon a panangsurot kadagiti annuroten ti health protocol contra Covid-19 Kunada ngarud: awan mapukawtayo no sumurottayo latta iti annuroten ti panagannad ngem tay biagtayo ti mapukaw. Kunada ngarud, annadam ti salun-atmo tapno makasalbarka iti padam. Ngem ti saludsod a... no addanton bakuna, ania ngata dagiti mapasamak? Dayta man ti intay ibuksilan, pards. Ngem gapu ta medyo adda rikrikutna, bato bato sadi langit pay nga umuna:
***
Kadagiti naglabas nga aldaw... iti let-ang ti nakaro a gagar wenno gartem a maaddaantay koman iti bakuna... nagsisipulen dagiti padamag panggep iti pannakatakuat iti daytoy a bakuna. Adda nagkuna nga addan natakuatan dagiti eksperto sadiay Estados Unidos, kasta met sadiay United Kingdom agramanen China a naitudo a nagtaudan iti virus ti Covid-19. Kasla agiinnunada pay ketdin a mangiruar iti damag nga isudan ti nakauna. Adda pay ketdin damag nga iti umuna a bulbulan ti 2021 ket addanton dayta a bakuna ditoy Asya karaman ditoy ti Pilipinas.
Dakkel a yaman no mapasamak ti kasta. Maep-ep met laengen ti nakaro a danag gapu iti kinaadun dagiti pimmusay iti entero a lubong nupay minilyon met ketdi dagiti immimbag. Ngem saan a ti bilang dagiti nagimbag no di ketdi bilang dagiti pimmusay ti rumbeng a matimbang. Maulit a milyonen ti inabot dagiti naipatli iti lubong gapu iti nasao a sakit. Ngem ti nakaskasdaaw... apay kano nga iti mismo a nagtaudan wenno nangrugian (kas natakuatan) ti nasao a sakit (China) ket mas basbassit ti pimmusay wenno nabiktima? Imbes koma nga isuda ti kaadduan. Kuna dagiti eksperto... nasaluadanda kano ti sakit ta naggapu ngarud kadakuada.
Ngem kadagiti dadduma a nasyon, no apay kano a bigla wenno kellaat ti iyaadu dagiti nabiktima... gapu ta dida ninamnama ket dida nakapagsagana a sigida. Adda lohikana daytoy a banag, pards, saan aya? Tay kuna ngarud dagiti eksperto, natimtimbang tay nakapagsaganaka kontra iti sakit ngem tay saka laeng agagas no adda kenkan ti parikut. Prevention ti masapul a saan ketdi a cure, kunada ngarud. Ngem guray... no addanton bakuna, aniapay ngata dagiti mabalin nga eksena?
***
No sibibiag daydi lolok, maymaysa laeng ti makunana: sanguem ken dika tallikudan ti parikut. Awan dumana kano dayta iti panagtuno iti kamote (tunggal sardam a panagiinudo tunggal nalamiisen ti tiempo). Kannawidan ngamin idi panawen dagiti tuodtayo tay karuamanda nga aginudo tunggal nalamiis a parbangon. Agpapudotda kano. Ket sanguenda ti temtem ket dita, mabalinmo iti mangigeddan nga agtuno iti kamote.
Kalpasan iti no mano nga uttap wenno innistoryaan... naluton tay kamote a no dadduma nakseten. Nakset man wenno saan, gapu ta naidasaren, kanendan. Dayta ti kayat a sawen ni lolok: awatem no ania ti addan iti sangom. Nakset man wenno saan, gapu ta sika ti nagluto, kidimam a kanen, saan aya? Hmmm... kasta ngamin ti malagipko a napasamak idi kenni lolok. Gapu iti aramidna, uray ania idin ti langa daydi lolak a burangen (kasla di nakapon a baka)... kinidemannan nga inako. He he... ta no saan, bunganga ti shotgun ti sanguen ni lolok.
Dayta ti kayarigan ti Covid-19 vaccine. No addanton daytoy, no laketdi limmabas daytoyen iti legal a proseso, awatentayon a situtudyo. Ditay koman agmalanga wenno agamak a daytoy ket naaramid sadiay China wenno aniaman a nasyon Masiertotayo a saan a kayat ti gobyernotayo a maisagmak dagiti tatao gapu iti bakuna. Ti laeng nadagsen a parikut ket kasano ngata ti distribusyon ti bakuna? Asino dagiti rumbeng ken umuna a mabakunaan?
Sabagay, nalawag ti kuna ti palasyo itay nabiit: saan a nainkapilitan ti panagpabakuna. No kayatmo, sige... no madim, sika ti matungpal. Saludsod: iti namulagatantayon nga imbunga ti nakuna a pandemya (iti kinaadun dagiti natay) siasino ngata ti agtukiad nga agpabakuna? Maikadua a saludsod: makaanay ngata ti gatangen ti Pilinas a bakuna iti sibubukel a papulasyontayo?
***
Kuna dagiti maseknan, babaen kenni Vaccine Czar Galvez... abutenna iti tallo aginggat lima a tawen tapno mabakunaan kano ti agarup 60-milyones a papulasyon. Kayatna a sawen a saan gayam a mabalin a biglaen. Ket no nangina ti kantidad tunggal bakuna (addan sa pay double dose-na), kabaelan ngata dagiti nakurapay daytoy?
Amangan ta kunaenda: Igatangda laengen iti makan ngem tay gumatangda iti bakuna nangruna ket saan met a nainkapilitan? Kuna met dagiti dadduma: amangan ta dagiti laengen nababaknang ti mabakunaan ta adda kuartada. Saplit met dagiti managobserba: libre koma metten kadagiti awanan dayta a bakuna... nangruna kadagiti frontliners a nangisebba iti biagda tapno mangsalbar iti adu a biag. Bilyon a pesos ti masapul ti gobyerno a pondo tapno makagatangtayo iti bakuna. Amangan ta agkurang pay ti nailatang a pondo iti agdama. Das-alna—umutang manen ti gobyerno.
Saludsod: Saanto ngata manen a matapugan dagiti alipores dagiti limatek ken sairo dayta a pondo tapno makaliksabda? Tsk tsk... agaammotayon, pards. Iti agdama, agsasaipulen dagiti imbestigasyon ti mapasapamak kontra iti kakurakutan dagiti nagduduma nga ahensiya Adda pay naibutaktak dita nga adda kano dagiti mammanday-linteg (kongresista) ti maitudtudo a nagkuarta kadagiti proyektos ti DPWH. Minilyon a pirak ti naibulsa dagita a buwaya. Dinto met ngata mapasamak no panaggatang iti bakuna ti saritaan a bilyon (saanen a milyon) a pesos ti nakadata a mabalinda a sikbaben wenno kurimesen? Apo a Mannakabalin, tibabem koma dagitan a sairo sakbay nga agballigida.
***
Adda pay baro itan nga eksena bayat iti panagur-uraytayo iti bakuna: amangan kano ta magameran iti pulitika. Amangan ta magna manen dita ti pinnapigsaan iti kapet. Tay kunadan: tay asideg iti dalikan, isu kano ti mabsog.
Ngem guray, pards... tay asideg iti dalikan, isuda ti umuna a maugingan, saan aya? Dagitay turkab ken nalalawa ti ngiwatna a lames... isuda ti umuna a mabanniitan. Isu nga ita pay laeng a kasapa... agridamtayo kailian. Padapadatayo a mangnanam iti matagtagiuray a bakuna Awan baknang, awan nakurapay. Patastayo amin. Maymaysa a puli. Maymaysa a kolor ti kudil ken dara Awan ti mairurumen. Padapadatayo a henerasyon ni Juan dela Cruz.
Adios mi amor, ciao, mabalos.