DAGHAN ang natingala sa migawas nga balita nga aduna nay kaso sa African Swine Fever (ASF) didto sa Abuyog, Southern Leyte.
Natingala sila kay ASF-free man unta ang tibuok Visayas Area unya sa kalit lang, migawas na ang balita nga aduna na diay ASF sa maong lugar.
Ang tinuod, bisan sila didto sa Abuyog natingala sab.
Daghan kanila ang wala masayod sa tinuod nga hinungdan ngano nga nakasulod ang ASF didto. Gani, padayon pa ang ilang gihimong imbestigasyon kalabot sa pagsulod sa ASF sa maong lugar.
* * *
Kon imong husayon, ang ASF sama sa Covid-19.
Ngano man?
Hangtod karon, wala pay nadiskobrehan nga tambal ang ASF. Padayon pa ang mga pagtuon nga gihimo aron mabuntog ang maong kagaw. Apan nagpadayon nga pakyas ang tanang paningkamot nga gihimo.
Mao kini hinungdan nga kon dunay kaso sa ASF sa usa ka lugar, ang himoon dayon mao ang pagpamatay sa tanang mga baboy nga nasulod usa ka kilometro gikan sa lugar nga nahitaboan o ground zero.
Himoon ang pagpamatay aron dili na mokuyanap pa ang maong sakit.
Buot ipasabot, ang atong mahimo igo lang sa pagpugong sa pagkuyanap, dili ang pagpugong o pagsanta mismo sa sakit.
* * *
Mao kini sagad mahitabo.
Kon ang nagbuhi og baboy makakita nga nagluya ang iyang baboy, gihilantan ug walay gana mokaon, ang himoon sa nagbuhi ihawon dayon ang baboy unya ibaligya o ipa-utang sa mga silingan.
Daghan sab ang mokuha, labi na kon utang kini.
Buhaton kini sa nagbuhi sa huna-huna nga mangiyawat nga mapahimuslan o mamenos-menosan ang iyang alkansi gikan sa pagbuhi sa maong baboy.
Bisan kon magsunodsunod na kining maong klase nga sakit sa mga baboy sa maong lugar, kasagaran wala gihapoy mahitabo kay wala may mo-report sa mga tinugyanan bahin sa mga nanghitabo sa mga baboy.
Hilomon lang kini.
Labi na gyod kon ang nagbuhi opisyal sa barangay.
Unya anha na sila mo-report kon mag-panic na sila o magduda na sila nga dili na nila matago ang maong panghitabo.
Kon mo-report na sila, dako na ang kadaot nga nahitabo. Daghan na ang natakdan ug dili na mahibaw-an kon unsa nga mga lugar na ang naabtan sa pagkuyanap sa maong sakit sa baboy. Mao kini ang nahitabo sa Abuyog.
Unya ang nakapait pa gyod, basolon dayon ang mga tigbantay sa kwarantinas kay kuno nagdanghag lang.
* * *
Sama sa Covid-19, gikinahanglan ang kooperasyon sa tanang tawo sa katilingban, labi na gyod kadtong mga nagbuhi og mga baboy.
Ang sipyat sa usa ka tawo, mamahimong tibuok barangay o tibuok lungsod o tibuok probinsiya ang maapektohan.
Ingon niini kaseryuso ang problema sa ASF.
* * *
Likayan usab nato ang pagpakaon sa atong mga binuhing baboy ang pasaw nga dunay sagol unod, tambok o bukog sa baboy o swill feeding.