Tangkod nga 500 ka tuig karon human miabot ang mga Espanyol dinhi sa nasud nga gipangulohan ni Ferdinand Magellan ug maoy midumala ug midominar sa atong nasud sulod sa pipila ka siglo. Ang atong kagamhanan pinaagi sa National Historical Commission of the Philippines (NHCP) nangandam sa paghimo og kalihukan aron pagsaulog sa maong okasyon.
Nangandam usab ang Simbahang Romano Katoliko aron pagtimaan sa quincentennial celebration sa pag-introduce o pagtisok sa Katolisismo dinhi sa nasud. Ang mga Espanyol mao ang mi-tisok sa Roman Catholic Church dinhi sa nasud. Ang unang misa natigayon sa Limasawa Island sa Leyte. Ang pagdala ug pagpaila sa imahin sa Balaang Bata, Senyor Santo Niño, dinhi sa Sugbo. Ang Sugbo maoy giila nga duyan sa tinuhuang Romano Katoliko.
Apan ang pangutana kon angay ba natong saulogon kining maong okasyon? Sa dihang gidumala kita sa Espanya, grabe ang nahiaguman sa atong katiguwangan. Gidaugdaug, gipanamastamasan ug giyatakan ang atong tawhanong katungod. Mao bitaw hinungdan nga aduna kitay gi-ila nga mga bayani karon nga nakig-away ug nakigbisog batok sa panagdaug ug pag-abuso sa mga Espanyol. Ang mga bayani nihalad sa ilang mga kinabuhi ug niula sa ilang dugo hangtod nga atong nakab-ot ang tam-is nga kagawasan.
Mao kadto ang madulum ug mangitngit nga chapter sa atong kasaysayan. Ang ilang relihiyon ginudnod sa atong alimpatakan pinaagi sa Bibliya ug espada hangtod nga atong gisagop. Gani mao kini ang atong dominanteng relihiyon karon. Ang mga paring Espanyol o friars maoy nag-una sa paghimo og abuso niadtong panahuna.
Kon adunay angay kitang saulogon,mao ra siguro kon giunsa nato sa pagbuntog ang mga abusadong Espanyol. Gipamatay sila, apil na si Magellan nga mao kunohay nakadiskobre sa nasod, sa atong mga lumad nga gipangulohan sa atong bayani nga si Lapulapu. Ang pakigbisog maoy unang kadaugan nga atong nakab-ot batok sa mga langiyaw.
Well, ania naman ning atong tinuhuan, ato kining dawaton kay dili naman malangkat gikan kanato. Pero ang ubang nga panghitabo angay na natong ilubong sa kalimot kay mao kadto ang mapait ug masakit nga kasaysayan sa atong nasud.