NAGSIGE pa gihapon ang atong kombati batok sa Covid-19. Hangtud karon pipila pa sa atong mga kaigsuonan ang nabakunahan.
Gani wa pa mahuman ang mga anaa sa prayoridad sa listahan sama sa mga health frontliners. Mas ni-grabe ang pagkuyanap didto sa National Capital Region busa gihugtan ang pagbantay ug gipangsirad-an pagbalik ang mga negusyo nga niabli na unta.
May mga local government units (LGU) nga nang-lockdown pa karon tungod sa daghang kaso sa pandemya.
Sa pagkatinuod, mas gamhanan ang LGU sa pagsuta kung unsay tukma nga klasipikasyon ang ilang ipahamtang sa ilang lugar kay sila man ang nakahibalo sa tukmang kahimtang sa ilang ginsakpan. Bisan ang sugo gikan sa Inter-Agency Task Force on Covid-19 pwede di nila sundon kung may katarungan o kahimtang nga angayan niini.
Karong 2022, mas modako pa ang gahum sa LGU tungod kung madayon na ang "full devolution" o hingpit nga pagbalhin sa gahum ug responsibilidad sa nasudnong ahensiya sa gobyerno ngadto sa LGU. Sa sunod tuig sab, posible modako ang Internal Revenue Allotment (IRA) sa tanang LGUs kung ipahamtang na niini ang Supreme Court's Mandanas-Garcia ruling.
Ang maong "ruling" nga maoy resulta sa petition ni Batangas Gov. Hermilando Mandanas ug kanhi Bataan Gov. Enrique Garcia Jr. nga ang mga LGUs makakuha usab og bahin sa tanang buhis sa nasudnong panggamhanan.
Kung madayon kini, hayan mosaka og 30 porsiyento ang IRA sa matag LGU. Gawas niini, mosaka pa gayud ang pundo sa matag LGU sa "full devolution" sunod tuig kay ang tanang badget sa nasudnong ahensiya isulod na unya sa LGU kay sila na ang mag-implementar sa mga proyekto.
Sumala ni Regional Director Alex Roldan sa Department of Interior and Local Government (DILG) XI nga iapil na sa mga LGUs ang bag-ong pundo nga moabot kanila sa paggama nila'g badyet para sa sunod tuig.
Sumala niya nga andam na ang Executive Order ni Presidente Rody Duterte ug hayan ipakanaug kini sa bulan sa Mayo o Hunyo.
Sulod niining maong kamandoan mao ang dungan nga pag-release sa pundo matag bulan sa Enero ngadto sa mga LGUs aron dako ang panahon nga maimplementar gayud ang proyekto.
Ang badyet sa DPWH, DOH, DepEd ug uban pa sama sa dalan, taytayan, eskuwelahan, ug hospital ihatag na LGU aron sila na ang magdumala.
Nindot apan bug-at kini sa LGU tungod kay gitagaan lamang sila'g duha ka tuig aron ipatuman ang proyekto tungod kay puwede kining bawion sa nasudnong kagamhanan aron ihatag sa ubang LGU nga nagkinahanglan. Busa matud pa sa DILG nga kinahanglang magpataas sa ilang kahibalo ang mga barangay kapitan, mayor ug gobernador sa ilang trabaho.
Kinahanglan sab kining mag-hire og mga propesyonal sama sa mga engineers, architect, doctor ug uban pa aron dali ug sakto ang implementasyon sa ilang proyekto.
Wala na unyay pundo ang mga kongresista ug senador nga ilang ipanghatag isip proyekto kay tua na kining tanan sa ehekutibo. Daghan na unyang mga kongresista nga modagan pagka-gobernador, mayor o kapitan.
Padulong na kaha kini sa Pederalismo nga gisaad ni PRody kaniadto? Abangan!