Gisaulog karon sa mga Sugboanon, kaliwat ni Haring Lapulapu, ang ika-500 ka kasaulogon sa Kadaugan sa Mactan. Atong handumon ang una natong nakab-ot nga kadaugan sa pagpakig-away batok sa mga Espanyol nga nisakop ug niulipon kanato sulod sa tulo ka siglo. Gipatay ni Lapulapu, Hari sa Mactan, si Ferdinand Magellan nga maoy nangulo sa ekspidisyon sa Espanya nga maoy nakadiskobre sa atong isla.
Matod pa sa atong kaubang maglilindog dinhi sa Superbalita nga si abogado Eddie Barrita nga iya usab nga gikutlo sa libro nga sinuwat ni Antonio Pigafetta, nga maoy nagsuwat sa pagnabigar ni Magellan, nga dili man gyud si Lapulapu ang nakapatay ni Magellan. Usa ka tawo ni Lapulapu ang nakapatay ni Magellan. Kay si Lapulapu man ang lider, didto ang kredito niya. Posible baya nga may kamatuoran kining maong estorya kay gikan god kining Pigafetta. Unya matod pa tiguwang naman kuno si Lapulapu niadtong tungura sa dihang miabot ang mga Katsila dinhi. Maglisod na siya pag-alsa sa sundang ug bangkaw.
Duna man gani laing version si Atty, Barrita kabahin kang Magellan. Kadtong niabot dinhi ug napatay sa Mactan, dili na kadto ang orihinal nga Magellan nga gikan sa Espanya. Kay matod pa niya nga ang orihinal nga Magellan gipatay sa iyang mga sakop samtang naglawig sila. Nahitabo man god nga nialsa o nag-coup de tat ang mga tawo ni Magellan kay nangasuko niya gumikan sa kagutom. Nahutdan sila sa ilang bawon nga pagkaon. Bino maoy daghang dala nila. Unya nangahubog maong nialsa batok ni Magellan. Nasuko sila kay Portuguese man to si Magellan ug dili man susama nilang Espanyol.
Kining quincentennial celebration dili tanan atong handumon nga nahimo sa mga Espanyol nato. Hinumdumi nga gisakop kita nila sulod sa pipila ka siglo pinaagi sa Bibliya, krus ug espada. Gidaug-daug kita nila ug giyatakan ang atong tawhanong katungod. Mao nga aduna kitay giila nga mga Bayani nga maisugong mihalad sa ilang kinabuhi ug niula sa ilang dugo batok sa Espanya. Kining Kadaugan sa Mactan angay lang nga handumon kay midaug man ta batok kanila. (bobbygnalzaro@gmail.com)