Kataw-anan apan makapasubo, matod pa ni Jobers Bersales, usa ka Sugbuanong archaeologist ug historian, bahin sa kasayoran nga gipaambit ni Senador Christopher Lawrence “Bong” Go atol sa ika-500 nga kasumaran sa Battle of Mactan niadtong Martes, Abril 27, 2021.
Sa iyang pakigpulong sa Kadaugan sa Mactan, si Go niingon nga si LapuLapu, ang gipasidunggan nga nakapatay ni Ferdinand Magellan, usa ka Tausug. Matod pa ni Go, gipadala siya dinhi aron pagsusi sa mga langyaw nga nidunggo sa kabaybayonan sa isla sa Mactan.
Matod pa ni Bersales, “It is laughable. At the same time, it is also sad that Sen. Bong Go’s speechwriter did not go beyond podcast.” Ang gibuhat unta sa iyang speechwriter mao ang pagkonsulta sa bugtong tinubdan bahin ni LapuLapu, ang asoy ni Antonio Pigaffeta nga “The First Circumnavigation of the Globe.”
Wa magsulti si Pigaffeta nga Muslim si LapuLapu. Wa sab magsulti ang akong mga katiguwangan, ang mga Ochea sa Barangay Basak ug Marigondon sa syudad sa Lapu-Lapu, nga niangkon nga mga kaliwat ni LapuLapu, nga dako siyang Muslim.
Matod pa ni Bersales kinahanglan nga klaruhon sa National Quincentennial Committee (NQC) ug sa kagamhanan sa Siyudad sa Lapu-Lapu ang ilang baruganan bahin ni LapuLapu. Matod pa niya, suhito ang mga Espanyol sa mga Muslim ug kon nakita pa ni Pigafetta nga Muslim si LapuLapu, iya unta kining gihisgotan sa iyang chronicles.
Kon nahibawo sila nga Muslim si LapuLapu, matod pa ni Bersales, mag-amping unta sila tungod sa ilang kasinatian sa mga Muslim sa habagatang bahin sa Espanya. Gawas pa, isog ang atong mga kaliwat ug wa sila magsalig og taga Sulu aron makig-away sa ilang kombati.
Ang sipyat ra gyud ni LapuLapu kay wa siyay sama ni Pigaffeta nga mao untay mosuwat sa ilang kombate batok ni Magellan. Dili unta magyagaw ang atong kasaysayan. Anugon lang nga wa pa si propesor Jobers Bersales sa pagkahitabo sa Battle of Mactan.
Wa sab klaroha ni Pigaffeta nga si LapuLapu maoy nakapatay ni Magellan. Matod pa niya, gitabangan si Magellan sa mga manggugubat ni LapuLapu. Mao na karon nga si Jes Tirol, nga dunay Ph.D. sa history, niingon sa iyang artikulo sa “The Bohol Chronicle” sa Marso 3, 2021, nga usa ka Bol-anon ang nakapatay ni Magellan.
Matod pa ni Tirol, ang nakapatay ni LapuLapu mao ang Bol-anon nga si Sampong Baha, kay makaali lagi og baha sa sapa. Malipay niini si sano Eric Manait. Si Sampong Baha usa sa mga trainers ni LapuLapu, kauban nila ni Bali Alho, Dusdos ug Sawilik, matod ni Tirol.