Nakadawat ko og mensahe gikan sa usa ka higala nga nagkonpirmar sa gitakda nga pagpauli sa akong classmate sa high school nga usa ka overseas Filipino worker (OFW).
Si Nilda Rivera nga nagtrabaho sa nasod sa Kuwait sa dugay na nga panahon, taudtaod na nga naghandom nga makapauli apan tungod sa pandemiya, makadaghan na sab nabaraw ang maong plano. Gikonpirmar mismo ni classmate Nilda nga bulan sa Hulyo siya mabalik sa kiliran sa iyang pamilya sa Surigao. Ang nakanindot, ang iyang biyahe gikan sa Kuwait, sa Mactan-Cebu International Airport mosangko.
Direct flight gikan sa Kuwait ang iyang biyahe. Sa Cebu na siya manukad alang sa iyang biyahe padulong sa Surigao. Sa pagkakaron, kamulo pa siyang nangandam sa mga bisita gikinahanglang dokumento sa iyang biyahe subay sa mga protocol sa panglawas.
Sa akong bahin, gipadad-an sab nako siya sa mga protocol nga maoy iyang tamdan unyag abot niya sa Mactan. Kon way kausaban, moagi gyud siya og quarantine unyag abot sa tugpahanan. Mao ni nakapausab sa akong mga plano aron himuong mabulokon ang iyang pag-abot. Sugyot sa laing classmate, inay adto sa arrival area ang pag-welcome ni Nilda, adto na ni buhaton sa hotel diin siya ikuwarantina. O wala na gyuy mahitabong seremonya.
Mao sab ni ang nahitabo sa pagpauli sa uban nakong kaliwat sa nangaging semana. Way mosugat pagtuman sa mga protocol. Mag-ihap sa adlaw samtang magpaabot sa balay kon kanus-a mapupos ang gitagal nga quarantine. Pagkalahi na gyud sa panahon karon. Kaniadto magbaha ang mga tawo sa airport aron pagikanon o sugaton ang mga minahal sa kinabuhi.
Diha pa toy mga higayon nga akong nasaksihan sa airport ang pagpakayab sa mga tarpulin alang sa mga bisita nga mangabot. Samot na sa mga atleta nga magkampiyon sa gawas sa nasod nga motugpa sa Mactan. Karon mingaw pa sa tirana. Kamo diha nga nagpaabot nga makapauli ang inyong mga minahal sa kinabuhi, unsa may inyong pagpangandam nga gihimo? Alang nako pag-ampo nalang gyud ang atong mahimo nga sa ka daghan sa mga kakulian unta sila malikay sa mga problema. Ug matapos na kining tanan natong mga pag-antos.
Sa mga minahal sa kinabuhi ni Nilda ingon man sa among classmates, gamay nalang paabot. Unta may dakong kausaban sa mga protocol nga gipatuman, aron mahimong tawhay ang iyang pagtugpa sa tugpahanan sa Mactan. Hinuon sa karaang panahon, usa sa naglisod sa pagdunggo sa Mactan nga niresulta gani sa iyang kamatayon, mao man kadtong makasaysayanon nga biyahe ni Magellan. Lahi sab to nga matang sa gidili ang iyang nasugatan.
* * *
Usa ka tinun-an sa Grade 10 ang nakadapit sa akong pagtagad. Sa iyang pangedaron, hanas na siyang moihaw og baboy, mokiskis ug manghinai. Dili pa ni mao, motimpla pa gyud siya para sa litsonon nga baboy. Motahi ug motuyok sa aslanan. Sa ato pa, sa panginabuhi sa pagpangasal og baboy, suhito na siya sa tanang paagi. Lami pa gyud kaayo ang iyang timplada.
Siya mao si Jhaydyle Miral, 16 anyos ug nagtungha sa Basak Community National High School sa dakbayan sa Sugbo. Sa pangedaron nga 16 anyos, lisod malupigan ang maong abilidad. Salamat sa iyang Papa JR, karaang mangasalay nga maoy nagmatutu kaniya sa pagkat-on sa maong matang sa panginabuhi.
Nag-edad palang og 6 anyos si Jhaydyle, nasubhan na ang iyang panghunahuna ning maong matang sa panginabuhi sa iyang amahan. Di gyud ikamahay kay daghan na sab siya og suki. Hinuon, matod niya, kasamtangan lamang kini kay damgo niya mahimong pulis. “Gusto ko nga makatabang sa mga tawo nga sa kanunay magpuyo sila nga malinawon. Pagpatunhay sa kalinaw ug kahusay mao gyud na akong damgo mao nga gusto ko nga makahuman sa pag-eskwela pinaagi sa pagpangasal.”
Tungod sa iyang kabuotan ug pagkamatinahuron, matuman ang iyang pangandoy.