Sa sayong bahin ning bulana, ang Department of Education (DepEd) Toledo City Division nangandam alang sa ipatuman nga lahugay sa ilang pipila ka principal. Usa sa nalakip sa lahugay mao si Renester Suralta, ang principal sa Makatol Elementary School sa Barangay Biga. Ang ingon niini nga kalihukan sa DepEd dili bag-o alang kang Sir Renester. Kabahin na ni sa ilang trabaho.
Isip usa ka maayong sundalo, ang pagtuman sa kamanduan maoy labing importante, kay sa ubang butang nga gusto pa nimong mahitabo sa dili pa ka mobiya. Ang buot ipasabot, duna pay daghang tiwasonon nga gimbuhaton nga gusto niyang tapuson alang sa iyang gimahal nga Makatol Elementary School. Bisan kinsa naman siguro, ang usa ka tuig ug siyam ka bulan niya nga pangalagad sa eskwelahan sa Makatol, nahimo na nga kabahin sa iyang pagka magtutudlo.
Kay isip amahan sa gamay nga eskwelahan, dili lang edukasyon sa mga bata ang iyang gihunahuna matag adlaw. Apil na ang panginabuhi sa mga molupyo. Bitaw, sayop nang magpaka buta bungol lang ang usa ka principal sa kahimtang sa mga ginikanan sa mga bata. Ilabi na ning panahon sa pandemiya.
Pananglit ang ilang panginabuhian nga apektado kaayo sa daghang isyu nga naglambigit sa minahan sa maong dapit. Apil si Sir Renester nga nagpakabana niini kini subay sa mga kalihukan nga gipasiugdahan sa barangay. Iyang gihisgutan kadtong trahediya sa miaging Disyembre nga nikalas og daghang kinabuhi pinaagi sa iyang opinion isip tampo sa pamantalaang SunStar. Daghang isyu ang iyang gituki, nga para nako seryuso kaayo ug nagkinahanglan og dinaliang pagtagad sa mga ahensiya sa gobyerno. Ug sa iyang hingpit na gyud nga pagbiya, haw-ang kaayo ang iyang galamhan kay pakyas ang iyang gipakigbisogan nga makakuha og deed of donation ang maong eskwelahan diha sa iyang kasamtangan nga nahimutangan.
Magpabilin o mabalhin kini og laing lokasyon, panahon nalang ang agdon. Kon ingon niini ka aktibo si Sir Renester sa iyang pagka principal, dili gyud tuod sayon ang pagpanamilit. Hinuon sayod siya nga isip usa ka educator, duna pay daghan nga nanginahanglan sa iyang serbisyo.
Sa bag-o niya nga assignment isip principal sa Canlumampao Elementary School sa mao gihapon nga dakbayan, mahimong lahi nga matang sa pakigbisog ang iyang apilan. Hinuon sigurado na ang kabataan ug ilang ginikanan nga sama sa Makatol, ang iyang pasyon sa pagpakabana ug pagtabang, dakong buhi ug dili malimtan.
Kining estoryaha nagpahinumdum nako sa nakalabayng katuigan, diin nakit-an nako ang akong kaugalingon sa bisan asang eskwelahan, mapubliko o pribado. Kini tungod ug alang sa serbisyo publiko nga gisangon kanako isip tigbalita. Diha toy coverage sa usa ka eskwelahan nga giabandonar gumikan sa problema sa insureksiyon niadtong dekada 80. Ang akong gipasabot mao ang Baksan Elementary School sa Barangay Sapangdaku sa dakbayan sa Sugbo.
Sakay sa helicopter sa militar, nitugpa mi sa nagkayamukat nga kahimtang sa publikong tunghaan sa Sitio Iba sa Barangay Lagtang sa Talisay City nga niadtong panahona usa pa ka lungsod. Insurgency gihapon ang hinungdan. Sa Barangay Gaas, Balamban nasaksihan sab nako ang daghang pulis nga nanghakot sa mga lingkoranan ug ubang gamit sa eskwelahan kay gibalhin ang klase sa ilang merkado pinaagi sa Mines and Geosciences Bureau human mapalgi ang nangliki nga bahin sa ilang eskwelahan. Parehas sab sa pagka balhin sa eskwelahan sa Sirao sa dakbayan sa Sugbo, tungod sa paglihok sa yuta. Niagi pa gani ni og grabing pagsupak sa mga molupyo.
Naka-cover sab ko og mga eskwelahan nga gilamoy sa kayo. Pipila ka bulan sa wala pa ko mobiya sa broadcasting, nasaksihan sab nako ang mga tinun-an nga niubog sa suba aron maka-report sa klase sa Lusaran Elementary ug National High School sa dakbayan sa Sugbo, tungod sa grabing baha. Ang mga classroom sa Mangabon Elementary School sa Barangay Tagba-o, Cebu City nga gitugaw sa grabing gabon tungod sa dautang panahon.
Wala pa ni labot sa mga eskwelahan nga gihasi sa ilang giingon nga mga estudyante nga nasudlan og dautang espiritu. Nag-una niini kadtong nahitabo sa Jaclupan National High School kaniadto sa siyudad sa Talisay. Pipila lang ni sa mga news coverage nga dili nako makalimtan isip tigbalita kon maghisgut ta edukasyon sa kabataan.