“ALA kung pantunan nung aliwa mu ika, legwan mu e ku sumawa.
Aldo't bengi ambis’ikang akit ku, e ku agyung masuya ku!
Matang mapundat at mayumung timan, buri da kang paglolwan!
Ay kanyaman, kanyaman, kanyaman, kanyaman, mmm, mmm, mmm!
Ay kapilan, kapilan, kapilan, kapilan - mmm, mmm, mmm!
Nanu kaya ing pengagli da keka? Mekad pulut panilan!
Pena-penandit ika na’ing lawen ku, e ku na agawang kurap ku.
Siwala mung banayad, suglap mung managkat, buri da na kang kaulan!
Ay kanyaman, kanyaman, kanyaman, kanyaman, mmm, mmm, mmm!
Ay kapilan, kapilan, kapilan, kapilan - mmm, mmm, mmm!
Nu’mu ibat ing bandi mung gayuma? E kaya ibat banwa?
Ditak-ditak mababaldug ing lub ku – sana naman sapwan mu ku!
Lusuk kang matimyas, bina kang dawayan - buri da na kang uman!
Ay kanyaman, kanyaman, kanyaman, kanyaman, mmm, mmm, mmm!
Ay kapilan, kapilan, kapilan, kapilan - mmm, mmm, mmm!
Ay, katimyas!”
-- “Timyas”, Dalit a kidta nang Miguel Serrano, Ka-5 ning Mayu, 2001
***
Ing pamamanikan kanita awsan dang “pamanyad king gamat ning pakamalan” karing keyang pengari. E naman gamat mu nung e mabilug a katawan, pamisip, kapanamdaman at diwa. Mekad migit pa kanita.
Umpisan da iti keng pamangarana nung nu ing mamanikang baintau tutulid ya king bale ding paglolwan na kabang kapitangan bengi. Mekad bang e binang makarine nung sakali mang e do dungawan o nung bulusanan da lang danum (misan pa poin imi o kanyo!)
Nung dungawan da la o buklatanan da lang awang, aba masaya ne ing mamanikan uling mangabaldugan iting buri de reng makibale, ding pengari agya mang mekad ing dalaga e ne buri ing baintaung mamanikan. Kabud pepanikan da na la, mapalyaring pati abe nang mangarana tuking manik nung malamarine ya ing mamanikan o yang dili nung masikan ya lub. Kayari nita marap ne ing tata king mamanikan kaybat nang menyiklod karing disnan na ing baintau.
Karin na sabyan ing “Malyari ke pung anyaran gamat ing anak yu po?” Nung buri de iti malyaring makibat ne ing tata anting manalakaran para king mabilug a pibale-bale at kanita da na sabyan nung nanu ing tutuking daptan ning mamanikan. Maralas mumusi ya o pasuywan de iti king karelang pibale-bale king pamangutud tanaman para panangab, papanyaklwan deng danum inuman keng balun a makarayu karela, maglinis yang mula abak at gatpanapun, madapug ya kaybat menipun sukal, kabang agnan niti ya ing manigastus king pamangan da aldo’ldo kabang e la pa kasal ning dalaga.
Pati deng kapatad o pisan, bapa’t dara, apu at misan pati siping bale at aliwang kamaganak makiki-ambula la keng suyung daraptan ning baintau. Nung mamangan la, pasawan na la at ibnye na ing sablang pamitan da king ayabut ning kegiwan na. Nung atin lang gagawang nanu man, sasaup ya nung nanu man ing gagawan da. Mumusi ya king segana-gana at karing sablang katubale pati na siping bale at aliwang kamaganak.
Karas ning mitakdang wakas ning pamanyuyu, pisabyan da na ing kasal at nung nanu ing tau at nanu ing ipagkalub nang lamak ning lalaki kambe ding kalalakyan king sasalapyan na. Ita angga na potang mitakda na ing aldo ning kasal at lubusan neng misalapi ing lalaki karing kabaynan at magi neng metung karing palipi ning babai.
Kayari ning kasal kanita na lunto ing katutwan nang panugali ning “menyad gamat” at nung ing inanyad na pakamalan neng masalese at king kekaban ning bye miyabe la.
***
Dake Talabaldugan:
mipabulagsak (pangdiwa) meging binulagsak, megbulagsak, migsalwak sabi a e sasaryan at e binalak. English – splurge or spend unnecessarily or extravagantly unmindfully for whatever cause or reason. Alimbawa king pamangamit: “Neng mong tinud ya keng weting i Andung e na balu mipabulagsak ya keng karas na keng sugalan keng kabalenan inya ikwa nong agisan deng sablang tiran na.”
mipabulang (pangdiwa) binulang, migbulang, mibwal o mikerang e sasaryan at e binalak. English – fell on the ground accidentally or unintentionally for whatever cause or reason. Alimbawa king pamangamit: “Inyang abalitan nang meko ne papunta aliwang bangsa ing kayang kapalsintang alang pamun kabud nya mu mipabulang keng arapan ding madla i Oryang.”
***
Sadyang gawi at amanu da reng Kapampangan
Inyang minuna, e la malyaring miyabe reng mipalsinta nung e la pa kasal keng pisamban at agyang kasal la keng munisipyu o ukum e da tuturing a kasal na lang tagana. Para karing kabalen kanita kasalanan at “marinat” ing pamanuknang da lalam ning metung a bubungan ding babai’t lalaki nung ing kasal da e pa mikalam o mibendisyunan keng pari a para karela yang ketawan ning Apung Ginu keti king yatu.
Mayap ita at e ya pin naman masalawla ing babai nung tutwanan lang e misisiping kabang e la pa kasal onneg nung kasal no keng ukum o munisipyu e da tuturing ding mangatwa kanita a ita tutu nang kasal inya sa’t e da buri ing pamiyabe alang kasal keng pisamban.
Metung a gawi itang e na mararapat king kasalungsungan uling agyang kasal mu keng ukum o munisipyu ala na miyayabe no pin deng mitau anting miyasawa. Mi-“jowa” no kanu basta miyayabe na la keng metung a bale agyang e la pakasal kabang bye.
***
Salamat pung dakal king pamanangkilik keng Kapisik at SunStar Pampanga. Malyari ko pung mag-email keng kek’ong talasulat king garciakragi@yahoo.com, mag-text o maus para karing kutang o munikala: 0942-3924-399 o 0945-3795-270.