Gatusan sa mga kinabuhi na usab ang nakalas human ang unang bagyo nga misud sa nasud nga si Bagyong Agaton dihang ang dala nga uwan niini mimugna og landslide didto sa Eastern Visayas. Sa taho niadtong milabayng semana adunay 114 ka mga tawo ang nangamatay sa trahedya gikan sa dakbayan sa Baybay ug Abuyog sakop sa Leyte lakip sa Motiong, Samar.
Moabot sa 52 ka mga evacuation center ang giestahan sa 6,555 ka mga tawo o 1,550 ka mga pamilya nga gikan sa grabe nga naapektuhan sa landslide nga mga barangay sa Baybay ug Abuyog. Adunay uban kanila nga usa o duha na lang ang nahabilin sa ilang pamilya kay nalubong buhi dihang nitabon sa ilang mga balay ang lapok gikan sa natumpag nga bukid.
Niadtong 2006, samang insidente ang nahitabo usab sa Guinsaugon, Saint Bernard, Southern Leyte diin mosobra sa 1,800 ka mga tawo ang nakalas niini. Tibuok nga eskwelahan nga niadtong higayona nagklase kay adlawan man nahitabo ang nalakip sa natabunan sa yuta lakip ang ubang kabalayan sa dapit.
Kini nga duha ka mga insidente resulta na sa gitawag sa atong mga eksperto ug nagbantay sa kalikupan nga mao ang “climate change”. Dugay na nato nga nasinati ang pag-init sa kalibutan unya daghang pag-alisngaw ang nahitabo busa mas daghang uwan. Ang kanunay ug mas kusog nga pag-uwan makapabasa sa mga bukid nga makapasayon sa pagdahili sa yuta.
Daghan na kaayo ang mga pahimangno sa mga nagbantay sa atong kalikupan nga angay nato nga buhaton apan ato lang gibaliwala. Mas maayo nga di ta magsalig sa gobyerno o sa mga organisasyon aron ingnon ta nga mao ni atong buhaton aron di na mahitabo ang nasinati sa Guinsaugon ug Baybay City.
Kitang katawhan na ang mohimo niini sama sa pagtanom og mga kahoy aron madepensahan ang kabukiran nga sige na karon og pagdahili. Ang kahoy makatabang aron mapugngan nga modahili ang kayutaan.
Angay nga malambigit ang mga tunghaan pinaagi sa paghimo nga rekisito sa ilang paggradwar nga sa di pa sila mobiya sa ilang matag tunghaan aduna silay natanom nga mga kahoy. Adto kini ipangtanom sa mga lugar sa ilang dapit nga karon gikinahanglan nga depensahan ang kabukiran. Apan di lang kutob sa usa ka higayon nga gitanom apan ang tunghaan padayon nga magsusi kon nanubo ba kini nga mga kahoy.
Gikinahanglan nga istriktuhon kini aron daghang kinabuhi pa ang masalbar ning kalibutan nga atong ibilin sa atong mga anak, apo ug sa umaabot nga mga henerasyon. (josephelvirtubilan@gmail.com)