Garcia: E pa’sana mag-syam-syam! (May the 9-day rain come not yet!)

“ATING bulig a labis na

keng kapitna ning payturwan na

king malanging ligawan

king bulan ning mayu

kukusad yang mengari king asuk

karing kapitna-duluk a baga ning sisindi

king katatawlyan atagmwan na ing santungan

king mumuna nang lagyu

o king kabitasan ning kamatayan

ala yang bubulung pamun kaninu man

pagsisyan...ala yang nanu man.”

~ Kim Kalki Seraneb

“king tawling aldo ning pali,

agaganaka da ka;

ding taliri mu gagapang la

anting araru king lawta;

pipalutang dayat...

ing are mengarapug na.

a, ring bini ring katilpu

ila namang lungkas

at ding biga manikal la...

lwa ning gugupung panaun

karing banwa tumulas na;

ing tutuking malyari kaniti,

mangaskad pamu ing laput at burak

bang sulagpo king mamala at magpalwa

karing sablang matang alang sangkan

king pamanangis da.

anting sangkan ding kanaku,

e anting sangkan ding ulu

o sibuyas karing mata

nung e sangkan ning mebuguk

a panandam

inyang tawling mikit kata

karing tawling penandit

ning tawling bengi

king tawling aldo ning kaleldo...

tawling penandit king tawling bengi

king tawling aldo ning tawling bye ku.

pasibayu, atin na namang ulan a dumagus

karing bayung yamut ku!”

~ Miguel Serrano, 11.02.04

(Mesusug 05.24.22)

***

Migit karing aliwang balen keti Kapampangan, deng balen ning Mawli ila ring mumunang kakarug kabud paratang na ing kapupusan ning Kaleldo o ning bulan ning Mayu nung nu ing banwa mangapitna ne. Kaniti na la magmulang mamanyulagpo ring simbad, mamaglwal ding bulig at paro king paralan ning pamanalubu da. King malambat dang panaung e matudtud king burak magtampiso no man ngeni king danum a dala ning uran a megpalambut king melanging burak a maging laput at labno king danum a kakule ning balat a komanggi.

Ding baranggay king Mawli, uling mangakarugan na la, titas da na la ring kasangkapan dang pambale. Luklukan, dulang, miyayaliwang datukanan at dakal pang aliwa ing panyabit o tutumpak da kareng iyadya dang tumpakan banwa-banwa namung gewa ning Apung Ginu.

Wa, mekatapilan na lang mengatambakan ding dalan at kasalisi da reti ing pamanambak karing mula da ring ating salaping panggastus at panyaling gabun at simentu ba’lang makalagpus king katas ning dalan at e la sana miyalbugan. Aliwa pa ing panupa karing manakut, manambak at manyamyentu karing mula da.

Ing sakit ing dakal kareng memalen ing alang salapi bang makasali la’t makapanupa king pamitas ding mula da inya sa’t alus pabanwang wewe e na la mipaldan deng bitis dang kisnang gatal pauli ning pamanalug da’t pamagbabad king albug patingapun at kabukas. Atin pa pin kanung gagapang na la mu ba’lang milub at milwal karing pibale-bale da pauli ning karelang kakalulwan.

Nung e tatalab at makapagkumpuni keng kaligaligan ning albug ing tambak-tambak sana naman panaun na bang ibayu at alilan iti bang mika-kalutasan ing kasakitan ding memalen. Nung e milunasan ing albug king paulit-ulit a tambak-tambak sana iyaliwa na ing paralan ning pamaglutas. Dakal na la, nung e man laganas, kareng memalen mabandi man o pakakalulu ding mangasakitan at magkakasakit pauli ing albug. Deng pakakalulu ila ring pekamakalunus.

Inya pin ngeni pamu karug-karug na la ding kabalen, lakwas na ding tau Mawli king panyatang ning kauran at ing awsan dang “syam-syam” o ing bala-balaus at alang patugut a pamanuran masikan. Kapilan kaya mapupus ing karelang kasakitan? Kapilan kaya mikalunas ing albug at ing sablang makasuglung a kaligaligan a magdalang dusa karing kabalen tamu?

***

Dake Talabaldugan:

milamatan (pangdiwa) atin nang lamat, mikalamat, mirinang lamat king nanu mang sangkan. English – got a bit of crack o cracked a little. Alimbawa king pamangamit: “E na malyaring isubli pa ing tiwala nung mengari keng salamin a milamatan na, e na malyaring malarin pa ita.”

milamayan (pangdiwa) piglame na, mikalame na, apaglamayan na. English – guarded overnight already; worked overnight for something or someone already. Alimbawa king pamangamit: “Ambisna bayu ya pang gawa ing gusali para kareng masakit, milamayan ne kareng anlwagi bengi-benging maglasing la.”

milanaman (pangdiwa) mikalanam na, melanam nang sadya. English – had fishy smell or happened to have smelly like fish already. Alimbawa king pamangamit: “Kabywan-baywan na pa ning seli dang awla di Tonyu milanaman ne karing susung pepakan da kaya ring siping bale.”

milapakan (pangdiwa) kelapakan, bage o taung mikalapak, mekapitna, mikasagsag o mesagsag, mikabisaklat o mebisaklat. English – got ripped out; split, torn. Alimbawa king pamangamit: “Pakaingatan ne pamong Edung ing kayang pekaburing-diling imalan a binye ning kapalsinta na kaya inyang milapakan ya keng pamaglundag na.”

milapet (pangdiwa) pakutang a aske ning amanung “milapit”; o “makalapit”. English – became or get near or close. Alimbawa king pamangamit: “Tegawan me ing punbalen ngeni at keraklan asopan na ka nung mangaylangan ka, e ka malyaring milapet?”

***

MIKASING-KABALDUGANG AMANU TAMU

sabla – deng anggang malyaring mabilang−tau, kaladwan at bage−mayayakit la man o ali.

segana-gana – anti keng sabla, deng anggang malyaring mabilang−tau, kaladwan at bage−mayayakit la man o ali; “egana-gana” mu naman karing aliwa.

malda - ding dakal a tau, memalen a makalupung man o ali, dapot kadalasan deng makalupung o makatipun.

keraklan – lakwas dakal a dake ding sabla a miayun-ayun o metung mu pake, kaburyan o kapanwalan.

laganas - ding sablang miayun-ayun at metung mu pake, kaburyan, kapanwalan o sangkan.

***

Salamat pung dakal king pamanangkilik keng Kapisik at SunStar Pampanga. Malyari ko pung mag-email keng kek’ong talasulat king "garciakragi@yahoo.com, mag-text o maus para karing kutang o munikala: 0942-3924-399 o 0945-3795-270.

Trending

No stories found.

Just in

No stories found.

Branded Content

No stories found.
SunStar Publishing Inc.
www.sunstar.com.ph