“ SALAPANG ning Pangalalu
Manikal na ing gugupung gatpanapun
king pirapal a ugtung bolang.
Mangalare ne lupa ing aldo
king minusbung a sisilim.
King paroba mipaliku ing amyam
At mipasubsub king bubut a bengi.
Maplas ing salaksak
ning sukab a salubsub
E ka man mitablan
king salapang ning pangalalu.”
~ Kim Kalki Seraneb
“Darayas ya’ing lau’t sasapwak ne’ing bulan,
Ugtungaldo tapat mengaplas ya atsan.
M’ap ya pa’ing tapayan tutulu ya pawas,
Tukuran dungus na siwala kakablas.
King diwang melangi sekal mu’t binikti,
Ala kang damdaman king aksing ning alti!
Ing pusung mengaskad anting mabye batu,
Ikaskas me’ng bakal - kislap maglipatu.
Dapot alang daya ing magus kaniti,
Panyakalan me man ing digpa ning ‘isti.
Ing gatas king salu kabud manibatan,
Ing daya mamagus king uyat at laman.
Ing melanging bangke n’an me mang parayan,
Nanu pang tumulu king lwa o daya man?
Mete pamalsinta wawangis king batu
O metu’tanaman metampud meyabu.”
~Daya ning Batu, Mikk Serrano, 140504
“Salapang sinalapung
king ka’kung kapagnasan.
Atlu lang kekang taram.
Atlu la kabaldugan.
Atlu lang kasakitan
Bunga na ning bye ayti.
Menibat kalikasan.
King isip at katawan.
O aliwang mabibye.
Iti mangabaldugan
Aliwa yaku ing Ginu
Ning labwad o sikluban.
Metung ku mung alipan,
At tula ku magmula
king Keyang ikatula.
Nung kawani kaniti...
Pane mung sakit a lub,
Sigalut o lingasngas
Salungat king tagimpan
Ning pangamakasarili.
Salapang kabud tatasak
Tutusuk at lalaplap
King ka’kung lama’t butul
Lakwas king pilubluban.
Salapung sinalapang
King ka’kung panagimpan.
Atlu lang sugat dinaya.
Atlu la rin sukat sabyan.
Metung ya mu darasnan,
Atlu lang kaplas ding miras.
Mikutkut ne’ing salapang.
Mitikdo ne’ing salapung.
Salapang sinalapung.
Salapung sinalapang.”
~ Miguel Bernarte, 04.29.07
***
Ing pamangalalu metung a dake ning pamalsinta bisa ka’t e bisa. Kamatutwanan, agyang e king pamalsinta mayayakit ing pamangalalu. Karing mikakapatad, nung atin yang pakit a pekaburi o pekapakamalan ing metung a pengari, maging mitsa na iti ning e pamikakasundu, pati na gulu at pamipate-pate.
Misan, agyang king pipagaralan, mayayakit ing pamanglalu nung pakit yang pamangabiran ing talaturu. Nung kayakitan yang ating kikilingan a metung o mapilan a talapagaral, malyaring panibatan na mu naman ning sakit lub iti karing aliwang talapagaral at mapalyaring magbunga iting kelanggana karing aliwa king karelang pamagaral. King aliwang banda mapalyari mu namang maging metung a amun iti bang ding aliwa lakwas dang samasnan ing pamagaral da at palto lang gelingan at mekad lagpusan de o da la nung ninu man ding kakabiran na ning karelang talaturu.
King pamalsinta at pamiyasawa magi ya namang mayap o makarok a sangkap ing pamangalalu. Pamu?o’t ating pamangalalu? Nanu ing maging sangkan o’t ating mangalalu? Mekad, ating mangalalu uling kulang la tiwala king kareng palsintan, o kulang la tiwala king sarili da. Ating isipan da e la binang malagu o masanting inya kakarug lang magkulang katapatan o magi yang lilu ing palsintan da.
Misan, atin mu namang sangkan inya mangalalu la reng malsinta, kasi mamye la pang pansing ding palsintan karing aliwa. Para karing aliwa, mangabaldugan itang kakulangan katapatan kasi bala atin ya pang kulang ing kapalsinta.Ita ing kamalitan da ring aliwa.
Atin mu namang katutwan ita neng misan uling ating taung e makagyu king metung mung kapalsinta. Itang kagulut na saguli ning kapalsinta makilantungan ne karing aliwang lalaki o aliwang babai ing kapalsinta. Atin taganang kulang o alang katapatan a kapalsinta.
Mekad e man pamalsinta ing sangkan inya makipagsinta la. Mekad ating aliwang sangkan. Buri d’ya mu ing kapalsinta uli ning salapi at pibandyan na. O e ya tambing menakit taganang kakaburi na inya sa’t karatang ning taung pikaburyan na?kanita ne manaliling palsintan. Inya sa’t misan ing pamangalalu ating tutung sangkan. E mu kabud maling kamalitan.
Ita ing e tune pamalsinta. Pamangaybugan mu.
***
Dake Talabaldugan:
1.milaran (pangdiwa) midinang lara, meparas. English – got mixed with pepper. Alimbawa king pamangamit: “Inya pala mengaga ya ing bingut kasi milaran ya ing tsupun a sususwan na.”
2.milarawan (pangdiwa) meyakit, mipakit o mipatibayan kapamilatan ning o ring larawan. English – got pictured, illustrated, described. Alimbawa king pamangamit: “Milarawan ya king isip na ning bulag at daig na pa ing pepakit de kanu kaya uli na mu ning malagung pamangamanu na ning watas. kaya”
3.milarawan (pangdiwa) miyawig la pangalarawan, milupa. English – two individuals that look the same. Alimbawa king pamangamit: “Agyang e la minanu balang milarawan la ri Eina at Osang agyang misan man e la pa mitagmu nu man karin at kapilan man.”
4.milaren (pangdiwa) midinan, mikulayan o midampulan bagyang malutu, mikamalutung bagya. English – got a bit of pink or blush on. Alimbawa king pamangamit: “Neng misayaran yang ditak a tampaling lupa i Edyuk, uyta milaren ya agyang bagya mu at bage na naman neng melagu ya.”
5.milarinan (pangdiwa) bage melarin na dake. English – part of something that got repaired already. Alimbawa king pamangamit: “Balu mung balu nung milarinan ne ing kasangkapan nung atin kang akit a metagin nang dake niti.
***
MIKASING-KABALDUGANG AMANU TAMU
1. mamau – bage panamdaman ning arung; mararamdam a bau, mabanglu man o ali.
2. sasalingalngal – masikan a bau a e malyaring e apansing uli ning tikdi na. Malyaring mabanglu o ali.
3. sisingo – bage ababau a keraklan e mabanglu; baung ating panibatang malapit-lapit mu panibatan.
4. asasangut – malapit a baung daralan matulid keng arung a sapilitang ababau bisa ka o ali.
5. asasangab – madalas baung e sasaryan babawan dapot ababau pa mu rin. Alimbawa: alimum, o asuk ning makasinding sigarilyu.
***
Salamat pung dakal king pamanangkilik keng Kapisik at SunStar Pampanga. Malyari ko pung mag-email keng kek’ong talasulat king "garciakragi@yahoo.com, mag-text o maus para karing kutang o munikala: 0942-3924-399 o 0945-3795-270.