“DONYA Adriana: King panaun ayta, penibalan nang Suliman ing kapaglarinan king Kayaryang Kapampangan at pamipatatag kareng dalig anting kapiadyan king nanu mang datang a pamilumpung.
King tutuking banwa, midagdag ne mang sandata at gamit panglumpung i Legaspi antimong kapiadyan king pamaglusub da Menila at Kayaryan Kapampangan. Belaus da ing kapagalarinan king dane mengasilab at mengalagpak a lakambalen a sadya nang sakup Suliman. Agnan na naman nita pepasikan na pang lakwas Suliman ing kegiwan ding keyang sasakupan banting upayang sambutan do reng Kastila nung mibalik la man.
Kabilyan: Pakit ing pamanyalese dang sandata di Suliman at ding alagad na. Pakisabyan ne i Pande Pira banting upayang lakwas la pang sikan at tatag upaya king paralan ning pamikiyabnu. Masayang tigtigan a pane tambulan ing mamaksing king balayan. Ding mamalen saup-saup lang gugunyat king pamanyamas king kuta at kabalenan.
Ngarang mitalamitan di Tarik at Pande Pilak:
Pande Pilak: Makamal a Aring Tarik, ikit ku pu ing sigwang dela ra keti ring dayu. Iti pu ing lakwas dang mangayap a sandata bukud pa king sikanan ding karelang lantaka.
Pande Pilak: E ta pu malyaring apiwangis-wangis ing kekatang damla’t talindo.... ing kekatang pake. Agyang deng taliri ta’ king gamat, siping-siping na la dapot e la pa mu rin lupa-lupa adarapat o kapakayan.
Suliman: Wa pin, Kaka. Inya pin ita ing pagmalun ku. Den’pang dapat kumampi kanaku, ila pa ring sasalangsang king balu kung dapat tamung ipagmasabal. E ku ataruk ing kararasnan ning Indung Tibwan king pamikawakawani tamung gasgas a nasang dalanan.
Pande Pilak: Dapot lawen ta ngan pu sana talindiking niti. Mipapatunayan naman ing kapanaligan da reng tune kakaluguran at kakampi king panaun ning sigwa at kaligaligan.
Manangkil: Metung ku kareng apamatakaran mu, pisang ari. Ing baranggay a sasakupan ku at ding mamalen karin, ika ing panaligan da’t panusignan kapagnasan.
Suliman: Ma’p ka pa pinsan. Ma’p ka pa!
Manangkil: Manalig ko pu, pisang ari!
Pande Pilak: Masa ko pu kekami at aliwa pang kakampi tamung datu kambe ring kekatang mamalen.
Suliman: Tanggapan yu ing kanakung kapasalamatan. Atin kung pamalak daptan bang makayablas tamu kareng lamiran!”
~ Aring Tarik Bangko Suliman: Ing Palage,
Dangka 5 − Ing Pamanampang nang Sandatang Pande Pilak
***
Ing kasulatan a makapauna metung yang dake nang dangka ning palage kanitang milabas anting panalala king Aring Tarik Bangko Suliman ning Makabebe. Ing lagyung mesambitla ing minunang-diling bayaning migbwis king bye na para king kalayan ding kayang memalen−ning balen Makabebe, lalawigang Kapampangan−at ning mabilug a bangsa mu naman.
Milyari iti apat a dalan at limampulung banwa na ing milabas karing bebe ning Bangkuse a makikilala anting sakup ning Navotas king kasalungsungan.
King tawling dangka misulat: “Datu Manangkil: Pakamalang Bay Ligaya... bayu ing pamilumpung at bayu ya pa man manalugigi i Aring Tarik...dinwang ne kanaku ining salimpe at papasubli ne keka kambe ning keyang sundang ayni...eka sa mabibigla at paylumbe... aaahhhh, aaahhh...kabang manalugigi ya ing Pakamalang Ari... aaahhhh, aaahhh...e ne pa ikwang aytas ing kayang talibung pataksil da neng... aaahhhh, aaahhh...linaso salu. Ing pusu na aaahhhh, aaahhh... misambulat ya king danum at mengule ngang kundiman ing dayatmalat.”
Milyari iti kapamilatan ning kasukaban nang Lakandula a mekitagmu karing dayung Kastila king Kawit a balen king Cavite ngeni. Pepabalu na karela ing gawing senayan ding Kapampangan ing pamangadi da bayu ing lumpungan. At kabang mangadi ya i Aring Tarik pepakbungan da no ring lantaka at mituran ya salu ing ari a meging sangkan ning kamatayan na. Kinasnang daya ing dayat malat karing sugat da ring penadtad da katawan ding Kapampangan. Bisaya la pa reng kesapakat da.
Mangabaldugan a kanita pa malilyari na ing kasukaban.
***
Balikdan. Pasalamatan. Pasaplalan! Lwid ing Kapagmasusyan king Kadwampulung Banwa ning Pipagaralang Tarik Suliman High School ning Sagrada Familia, Masantol, Pampanga.
***
Dake Talabaldugan:
milaritan (pangdiwa) milantungan banayad; mitagya uran o midame king tuksu. English – got slightly seduced. Alimbawa king pamangamit: “Asne pa katunud kanita i Ompong inyang e ya pa milaritan kareng kalupa nang magaral king kabalenan.
milasa (panguri) misinglasa, awig la lasa, malyaring misingnyaman o misinglinamnam. English – tastes similarly, or having the same kind of taste, perhaps they’re both deliciuos or yummy. Alimbawa king pamangamit: “Inya milasa pala milasa la deng bibingkang asasali king kabalenan ila nitang asali king baranggay paralaya uling mi-inda la reng maglutu.”
milasan (pangdiwa) melasa na sadya, atin nang tinakman o mekalasang sadya. English – something that have been tasted already. Alimbawa king pamangamit: “Balu mung balu nung milarinan ne ing kasangkapan nung atin kang akit a metagin nang dake niti.
milasang-milasa (panguri) labis la panga-milasa, mekad patas la kanyaman. English – they taste a lot alike; having the same nice or delicious taste. Alimbawa king pamangamit: “E malyaring milasang-milasa ing nanu mang lutu uling e mu malyaring apilupa karakal o kasanting ing pamaglutu ding maglutu at e la parating ganap la sangkap bala namung maguutu la.
milaswan (pangdiwa) mikalasu, midinang lasu o singo dila. English – got a sore tongue. Alimbawa king pamangamit: “Sabi nang apu ku inyang malati ku, bayu ku kanu mandilu magmulmul ku pa bang e ku milaswan.
***
MIKASING-KABALDUGANG AMANU TAMU
alangan – e makabitasa king pasya pauli ning kakulangan kapanaligan o tiwala king o karing aliwa o mekad king sarili.
mikelangan – alang kabitasan king buring gawan, sabyan o isipan.
mikakunu – mag-adwa buring gawan, sabyan o isipan uling magugulu buntuk at e makapagpasya nung nanung taganang dapat gawan.
e mamin lub – mag-adwa lub o isip inya e makapagpasyang masalese at magugulu buntuk.
***
Salamat pung dakal king pamanangkilik keng Kapisik at SunStar Pampanga. Malyari ko pung mag-email keng kek’ong talasulat king "garciakragi@yahoo.com, mag-text o maus para karing kutang o munikala: 0942-3924-399 o 0945-3795-270.