“KAPATAK ning uran ning amyam―
digpa king pakpak na ning talubang
lalbug na ing panamdam na
mekad e ne sulagpo pasibayu―
at atakman ing yumu ning
pulut panilang lagyu
alang angga neng balbal ing salu na―
anti king salaming aspak
dapot parati yang magdalit
metung a lagyu king pilubluban na―
lalarinan ne anting bayu
a maki-yumung makadatuk”
~ Mikk Benares, 06.19.2018
“Ing kekang larawan kaburi keng pagumasdan,
Ika ing paynawa ning mapagal kung isipan.
Mayumung timan king labi―pantunan ku nang parati,
Ala na kung pagnasan pa―nung e aslag ning kekang lupa.
Kisna ka king sablang legwan mipakarine ya ing bulan,
Pati batwin king banwa pagnasan da ka ngang uman.
Banayad suglap ding mata―masaul la ring sampaga,
Nanu pang pagdulapan ku―kabud mu ing larawan mu...
O Palsintan!
Ing larawan mu yang magpasala king labwad kung kisnang silim,
At nung ala ka, ala nang tula kabud na ku mu makamulala...
Mala ning aske mu manekas karing mata ku,
Lakwas magpalibub king pusu magpalimbato
Dawayang kekang timyas―king dusa makabawas,
Ika mu’ing aslag king bye ku―sinag king galingaldo...
Pakamalan!
Pakamalan. Pakamalan.Pakamalan!”
~ Miguel Serrano, “Larawan” 01.29.14
***
Deng larawan miyayaliwa lang aske kekatamung darakpan kabang akakit ta’la kapamilatan ding kekatamung pigampa at papalto la nung makananu ta’lang buring ipakit karing aliwa, ambis’na e malilyari ita parati pauli ding e ta’lupa-lupa panimanman o kamalitan.
King panaung kasalungsungan, balang tau namu mangwang larawan o letratu uling balang metung namu–matwa o anak, babai o lalaki, mabandi o kalulu–makapag-letratu na uling atin la ngang cellphone a maki-camera. Bala namung kimut, aldo o bengi, kembut mu letratwan da na. Mura na la ngeni deng letratu at keraklan e da la man ku-kwadru o papalimbag o papa-print man nung e papalwal o pu-post da na la mu keng Facebook da o keng Instagram.
Alus pante-pante na la ngeni deng tau pauli ding larawan a aldo’ldo akakit mu keng social media, subali pa kareng video, uling alus para-pareu na la mu kegiwan deng camera da subali mu nung pakasuryan mu la uri kapamilatan ning katas da resolution a pati na tutulung malating patak ning pawas asna kalino mayayakit kareng larawan. Deti reng mekwa kareng mangamal a phone camera a lupa ning iPhone, lalu na mo nung DSLR la pa deng kasangkapan o gadget dang pangwang larawan.
Marayu kanitang minuna bayu ka mikalarawan. Maralas, ding pakakalulu at ding kareng memalen a marayu kareng lungsud, makatamisan la mu mikaka-picture deng tau karin. Neng mung birthday da uling kanita la mu manupang mag-letratu bang mikalarawan la. Deng camera kanita deta pang magtalukbung ya ing photographer neng mangwa yang picture. Deta pa reng asna kabayat a camera at pati na film asno karagul at kabayat mu naman. Deng flash da kanita bala mamakbung lang bombilya. Misan la gamit agya mang apat la balang ikarga da la suglung keng camera.
Ing larawan kanita mayari ya kaybat na pa ning mapilang aldo uling i-develop do pa at i-print keng photo studio king metung a paralang mabusisi. Gagamatan da la pa kanita at gagamitanan da lang chemicals at sulu o special light para ma-print la kaybat da lang a-process deng negatives. Ating awsan dang photo-processing a e na kalupa ngeni a ka-shoot o kakwa ning picture akit mu neng tambing.
Deng larawan kanita bala paralan la bang apakit mu nung atin kang agyu keng bye uling nung dakal la pakasabit o paka-album a larawan ding pibale-bale mangabaldugan a masalapi kayu uling agyu yung pakwang pictures o ikayu mismu atin kayung camera para makapag-letratu kayung maralas o balang buri yu.
E na antita ngeni. Balang tau makapangwa nang pictures balang bisa la at mayayakit la reti king kasalungsungan karing social media lalu na keng Facebook at Instagram. Mura na la mu deng larawan ngeni at e na ka kaylangan maging professional photographer para makapangwa kang pictures.
***
Dake Talabaldugan:
milayak (pangdiwa) maging layak o basura English – turn to garbage or trash. Alimbawa king pamangamit: “Milayak namu ing pamngan a para king mabilug a baranggay uling misamutan kanung dinat ding asung dalan.”
milayan (pangdiwa) milipyan, mipalipyan: midayang aliwa. English – sired, was impregnated. Alimbawa king pamangamit: “Mangatuling lang palipi deng siping ming bale dapot inyang megkyasawa ya ing metung dang anak milayan na lang maputi.”
milayas (pangdiwa) mekatakas, mipusitara/mekapusitara, mibulus alang makikaburyan. English – got escaped, released; secretly got out of the prison. Alimbawa king pamangamit: “Dakal lang pakasukul a milayas uli ning e da amalayan ding susugal a bante.”
milayasan (pangdiwa) mitakasan, mipusitaran / mekapagpusitara, mibulusan. English – got escaped from the jail by trick or by a perfectly ingenious planning. Alimbawa king pamangamit: “Bayu ya pa ing manungkulan keng lumang sukulan dapot milayasan yang e na kabalwan.”
***
MIKASING-KABALDUGANG AMANU TAMU
panas – Ila retang mangalutung masakit kinis o ket. Parati lang manginis uling mekad likas lang matapang o palpalaban kaninu mang akatagmu ra.
salusad – mangatuling a kauri da reng panas dapot e labinang mapanginis sarya. Ketan da ka mu nung mitakutan la kekla o tagkilan da ka.
kwitib – ila reti reng kauri da reng panas dapot mangalati la at masiri la bau. Nung ketan da ka man, manggatal mu at e binang masakit.
antik – maralas karen lang impun tanaman pakatipun at buri da ing keng masukal uling karin la manyibsiban pamangan da.
ane – awig da la mu reng antik dapot e la anti kareng panas. E da la tune kauri. Deti reng mapamangan dutung o impun tanaman.
***
Salamat pung dakal king pamanangkilik keng Kapisik at SunStar Pampanga. Malyari ko pung mag-email keng kek’ong talasulat king "garciakragi@yahoo.com, mag-text o maus para karing kutang o munikala: 0942-3924-399 o 0945-3795-270.