Gilauman nga mopaubos sa laing pagsulay sa tubig ang duha ka mga water sources nga unang wala nakapasar sa bacteriological test nga gipangulohan sa Integrated Provincial Health Office (IPHO).
Kini maoy gipahibawo ni Mary Jane Pañares, pangu sa Barili Information Office sa interbyu sa Superbalita Cebu sa Hunyo 27, 2022.
Apan iyang gitataw nga ang duha ka water firms di mabasol sa pagkuyanap sa tipus kay wa sila magserbisiyo sa mga barangay nga dunay nangataptan.
Gibasol nila ang pagpatakag labay sa hugaw sa tawo nga maoy posibleng hinungdan sa mao nga sakit, diin tulo na ang nangamatay sukad niadtong Marso.
Matod ni Pañares nga gustong masiguro sa mga water distributor nga mahinlo na ang supply nga tubig niini.
Aa inisiyal nga imbestigasiyon, 16 ka mga water sources ang gipaubos sa E.coli test, duha ang wa nakapasar sa bacteriological test nga mao ang Dakitanong Pundok Inc. ug Barili Waterworks.
“Tagaan sad nato silag fair chance to defend themselves. From what I know sa DPI mo conduct sad sila og examination and ang gusto nilang eksaminon katong didto gyud sa water source kay ang katong gi examine sa IPHO kadto man gikan sa faucet,” matod ni Pañares.
WAY SERBISIYO
Dugang niya nga dili ikabasol ang nikatap nga typhoid fever o tipus sa pipila ka bahin sa lungsod sanglit ang duha ka water distributors giingong wala nag supply sa mga barangay nga dunay kaso.
“The thing about is dili gyud siya significant sa typhoid cases kay ang kaning duha ka mga water system dili man ni sila maoy nag provide sa areas nga naay cases. So, dili gyud siya kaayo ma relate sa typhoid cases,” matod ni Pañares.
Giingong ang kakuwang sa proper sanitation o paghinlo ug open defecation sa mga residente ang hinungdan sa contamination sa tubig nga posibleng hinungdan sa pagsaka sa mga kaso sa tipus.
Gipasabot niya nga duna gihapo’y pipila ka mga residente nga walay klaro nga pansayan human sa kadaot nga dala sa bagyong Odette sa Disyembre 2021.
Hinungdan nga kon mouwan, masagol ang hugaw sa pagdagayday sa tubig sa mga tubo.
“Ang naa jud base sa among investigation ug house to house investigation is possible gyud siya nga contaminated ang atong water source which is caused by open defecation kay naa pa man gyud ni declare openly nag defecate kay ilang mga CR wala na repair human sa bagyong Odette. Uban sad naay mga CR (comfort room) pero wala napaayo kay apiki sa resources,” matod ni Pañares.
BAG-ONG KASO
Subay sa uwahing talaan sa Barili District Hospital, dunay bag-ong duha ka mga pasyente nga nadugang sa tambalanan.
Samtang pito usab ang bag-ong na-admit sa Barili Infirmary gumikan sa tipus.
Tungod niini, gihingusgan sa kagamhanan ang information dissemination sa matag barangay aron sa pagtudlo sa mga residente sa insaktong paagi sa chlorination ug ang kanunay nga pagpabukal sa tubig.
Nanghatag sila og chlorine tablets aron malimpyo ang tubig nga mainom.
Kasamtangang gimandoan sa kagamhanan ang tanang water sources sa lungsod sa pagpatuman sa pag ayo sa tanang leakage sa pipelines ug pag chlorinate 24 oras matag adlaw.
DI MANAKOD
Sa buwag nga pakighinabi, si Dr. Mary Jean Loreche, hepe nga pathologist sa DOH 7, nipasalig sa publiko nga ang typhoid fever dili manakod.
Si Loreche nitug-an sa SunStar Cebu nga ang typhoid fever usa ka sakit nga dala sa tubig ug pagkaon, diin ang mga tawo mogamit sa di limpyo nga tubig ug adunay Salmonella typhi nga kagaw o kon ang giandam nga pagkaon nagamitan og hugaw nga tubig.
Gawas pa niana, mahimong mataptan ang tawo kon ang nag-andam sa pagkaon adunay microorganism.
Niini, giawhag sa chief pathologist ang publiko nga kinahanglang pabukalan og maayo ang ilang tubig.
“Those eating in the carinderia or eateries or any food outlets, for that matter, should make sure the water used for cooking and drinking is clean, the one who handles and prepares the food wears gloves or makes sure they wash hands with soap and water,” siya nidugang sa pagpasabot sa mga tigbalita.
Matod ni Loreche nga ang mga kaso sa typhoid mahimong mahitabo bisan kanus-a, dugang pa niya nga mas taas ang kahigayunan kon adunay pagbaha ug ang tubig nga mainom dili sigurado nga limpyo.
Niadtong Dominggo, Hunyo 26, ang na-admit nga mga pasiyente sa Barili District Hospital ug sa infirmary sa lungsod milapas na sa full-bed capacity tungod sa nagkadaghang mga kaso sa typhoid sa lungsod. / dugang taho ni MKG