Garcia: Neng Minuna Ya pa ing Kalesa kesa king Kabayu (When the Cart goes ahead of the Horse)

“Tigpasan me ing dila ning api

bang e mangaklingan

ing balugbug ning lingo kawali.

Pakalwalas me ing karinan king kekang salu

at karing dayat na kalagan

gapus ing alipan a pusu.

Ngana na...migale kang sagiwang dalit!

Mekad, mekad milibing

king pangakalingwan,

mayau’t salingalngal

ing kananggang mitambunan

king impun ning laung apalit.

At mekad, mekad mengaskad mung sikang

malugus ya ngan melilyung pangil;

Sagu mu mapungus...

anting bulung kapupus ning dimla;

Ing pamibungil king kasalang mung labwad

matda anting lablab ning sulu

king alang patugut a labul ning sigwa.

Mala-tansung kapanaligan

merirya’t layun mebugnut

king pusyo ning kinupas a gintu,

pauli ning kapanwalan niting pangsamantala mu

ing kekaban ning pangapampan niti.

Inuman mu ing lasung indredus!

Mananu na sanang manikal la pamandalipakpak

ding balitang milingad king kamatutwanang

migpatibe bina at menalipan naman

karing takde ring pigampa

a tinabang lub pauli ning ketubasang alak

makidiwang mataluktuk.

Saplid iking pagi – lalate king bengi

at king kapitangan ning kalaraman da.

Bayu pang atagmwang lanam ning uling,

laram ning musing...dumine ing asin!

Melangi na kinang ing kabubukadkad

Mapamatulus at magsangkan-sangkanan

Kasalpantayanan king legwan ning pisak!

Migale kang sagiwang dalit!

Ngana na!”

~ Alejandro N. Sigua, Dalit Munag, 04.21.08

***

Sana nung tutu kang susuyu keng balen at karing kekang memalen iyuna mu pang pakibalwan nung nanu ing kaylangan da bayu ka magpasyang gawang pamalak para king ikakayap da. Aliwa itang amanwan da reng makatwang mumuna ya pa ing kalesa kesa keng kabayu o mumuna ya pa ing kareta kesa king damulag.

Nanu ka man tungkulan a tatalnan, makananu man katas o makananu ka man kapantas—lakwas dang balu kaninu man deng memalen a mituturan ing kaligaligan o problema a tutud karela uling ilang daranas kaniti patingapun at kabukas—aliwa ninu pa man, aliwa ika. Ila abe!

Ila lakwan/dasan ning uran at aldo, albug o kati kabang ika tsaman-tsaman ka mu king bale mung centralized ing aircon. Ninu kanita ing tune pantas kekayu?

Ing pantas kasi gamat na ing gagawan na at atin yang denalang karanasan a tutwanan, aliwa itang dindam na mu o abalu na mu karing aliwa. E ya mu mamatulus at magbyasa-byasa king sumangid ning kayang tungkulan, bansag o kabilyan king bye. Ala man keng pegaralan karing mitatag a pipagaralan. Ati yu king pipagaralan a pigkalub ning tune karanasan.

Deng taung mituturing karing sarili da anting pantas, manuldu la naman karing aliwa nung ninu karela ding pantas. Isip da kanita lakwas la pang maging pantas at mikakarapatang lalawe mababa karing aliwang taung e da man balu kegiwan, penibatan o karanasan. Inya sa’t maralas uling bala da tune na lang pantas mumuna ya karela parati ing kareta o kalesa kesa king damulag o kabayu.

Magpasya na la nung nanu ing dapat, nung nanu ing makatud at nung nanu ing kaylangan da reng taung e da pa man akasabi at akutnan nung nanu ing tagana dang kaylangan. Ila ring e byasang makirandam. Ila ring e byasang gumalang karing munikala ding aliwa lakwas na para karela deng taung deti mababa lang lusuk kesa karela. Buri da ipasamul da na mu nung nanu ing pasya da anting pantas lalu na karing maluka..

Buri da anti lang papadwasang asan ding memalen inya sa’t dapat dang isubu, iyakmul agyang e da pa lengutan ing nanu mang buri dang ipasamul a e da pa man balu nung ikakayap da o ikakarok da ring keraklan. Apan a makataga, pisi at pampapalbug. Buri da pa masikan ya ing microphone da agyang ala lang asanak ding makarandam uli ning sikan ning kablas ning siwala da king lub ning bulwagan nung nu la kabud-abud namung mitatag piragling pulung agyang e da tambing pepabalu karing memalen iti.

Para pin naman agyang ala lang asanak ding pesitagun malyari dang sabyan a mikakapabalwan na karing keraklan ing karelang pamalak a anting kareta o kalesang mumuna pa kesa king damulag o kabayu. E mu man balu nung ibalaus da ing karelang pamalak uling mamirapal lang gawan da na iti king pekasaguling panaun agyang e la tinangu at mebisa ding memalen king buri dang pamiraglyan at buri nang ibalaus a pamalak da.

***

Dake Talabaldugan:

1. milungad (pangdiwa) mipalundag o mipalugsung e sasaryan at menabu (maralas keng danum) pauli ning pangayuyut o pangabigla. English – fell off onto something deep or into a body of water or pool, most likely due to imbalance or caused by other entity. Alimbawa king pamangamit: “Kabang magtampiso ya king bantilan i Selung Batu kabud ne ya mu milungad keng ilug at mayap namu asagip de reng mamangkang lalabas menakit kaya.”

2. milup (pangdiwa) dalukduk, minum, mukuk danum, sabo o nanu mang malyaring inuman. English – drink, slurp, gulp, guzzle, imbibe, hoist, belt down. Alimbawa king pamangamit: “Bang mipaldan ing pamanalas mu batal masampat milup ka parating maligamgam a salabat a e meyumwan.”

***

MIKASING-KABALDUGANG at MISALUNGAT

KABALDUGANG AMANU TAMU

1.tampa – barug a banayad keng nanu mang dake ning katawan,dapot maralas keng gamat, bitis o buldit mu.

2.tampi – lakwas banayad a tampa, maralas pangbala da mu reng pengari kareng anak dang saligoso o malikut bang tuknang la keng gagawan dang e manayun.

3.tampaling – masikan at biglang tampa king lupa gamit la ring palad.

4.tapik – tampi a banayad at e masakit gagawan paulit-ulit neng patudturan la reng bingut o patunuran la reng sese anting paramdam king lingap.

5.sapingil – binit at bigla a tampaling.

6.kupak – masikan at biglang tampa king gulut ning buntuk o tundun, maralas gagawan karing pilpyarung anak o lakwas mababa karing mangupak—turing king pangatau o tinakda ning lipunan.

7.sapak – masikan a tumbuk king lupa.

8.tumbuk – masikan tira king lupa, baba, panga o nanu mang dake ning katawan.

***

Salamat pung dakal king pamanangkilik keng Kapisik at SunStar Pampanga. Malyari ko pung mag-email keng kek’ong talasulat king garciakragi@yahoo.com/ mag-text o maus para karing kutang o munikala: 0942-3924-399 o 0945-3795-270.

Trending

No stories found.

Just in

No stories found.

Branded Content

No stories found.
SunStar Publishing Inc.
www.sunstar.com.ph