Ang Department of Environment and Natural Resources-Mines and Geosciences Bureau (MGB) sa Central Visayas nirekomendar nga ang mga residente nga nagpuyo sulod sa sentro ug ang anaa sa mga tagaytay nga naglibot sa landslide nga dapit sa Sitio Garahe, Barangay Busay, dakbayan sa Sugbo kinahanglang ibalhin og permanente alang sa ilang kaluwasan.
Si Cebu City Councilor Jerry Guardo, chairman sa committee on infrastructure, nipaambit sa resulta sa geohazard investigation nga gihimo sa MGB sa lugar niadtong Huwebes, Nobiyembre 17, 2022.
Sa report niini, ang MGB nisugyot og permanenteng pagpabalhin sa mga residente sa apektadong lugar aron malikayan ang posibleng kadaut ug dugang nga pagkawala sa kabtangan, kay ang lugar delikado kaayo sa pagdahili sa yuta.
Gisugyot usab sa bureau nga usa ka drainage system tupad sa mga estruktura sa karsada kinahanglan nga tukuron sa lugar, tungod kay ang kakulang niini hayan mosangpot sa pressure build-up nga hayan mopadahili sa humok nga bahin sa dan, labina sa shoulders niini.
Labing menos duha ka mga establisemento nga naglangkob sa Mountainview Resort (30 metros ang gilay-on), ug Temple of Leah (300 metros ang gilay-on) ug Busay National High School (190 metros ang gilay-an sulod sa 2.5 ka ektarya nga radius sa landslide area.
Ang mga resulta sa assessment nagpakita nga ang lugar nga naapektuhan sa pagdahili sa yuta wa kaayoy kahoy, bakilid nga V shape ug titip nga mga tagaytay.
Ang naguba nga mga balay naobserbahan usab nga nagbarog sa usa ka abandonado nga sapa nga gituohan nga high-order nga sapa (headwater) sa Butuanon River.
Ang imbestigasyon usab nag-ingon nga usa ka tubod ang nakit-an 50 metros sa kasadpan sa landslide epicenter.
“Although a drainage canal is installed along the highway, it is relatively silted and narrow, causing it to overflow easily during extreme weather conditions. Several segments of the drainage canal, as well as the culverts in the area, are also obstructed by developments such as concrete structures, leaving the surface runoff uncontained. Based on historical accounts, surface runoff and uncontained floodwater dispersed along the roadway in times of heavy rainfall are draining towards the direction of the landslide area,” matod sa taho sa MGB.
Giingon usab sa bureau nga ang pagdahili sa yuta mahimong mograbe tungod sa presensya sa daghang mga tuburan sa tubig ug pagdagayday sa lugar.
Sa sayo pa, gideklarar sa Cebu City Disaster Risk Reduction Mitigation and Management Council (CCDRRMMC) nga danger zones ang 2.5 ka ektarya nga radius sa landslide site sa Sitio Garahe ingon man lima ka ektarya sa Sitio Giilagila sa Barangay Bonbon.
Katorse ka pamilya sa Busay ug 40 ka pamilya sa Bonbon ang gimanduan nga mobakwit dayon ug mobalhin sa mga pampublikong tunghaan o sports complex sa barangay.
Si Gerardo Carillo, special assistant ni Mayor Michael Rama, niingon nga mamauli na sa ilang mga panimalay ang mga residente kon makita sa resulta sa geohazard test nga dili na peligro sa laing landslide sa lugar.
Ang pagdahili sa yuta sa Sitio Garahe niadtong Oktubre 29 nibanlas sa upat ka mga balay, lakip na ang kang Barangay Kapitan Ma. Christia Famador.
Nunot sa insidente, gipirmahan ni Rama ang Executive Order (EO) 13, o Oplan Likay sa Landslide, niadtong Nobiyembre 3.