Ala neng kasingnyaman ing bibingka,
eku malyaring sumawa!
Aldo't bengi ambisna yang kanan ku,
e ku akwang masuya!
Baya king babo, baya king lalam,
e malyaring e takman!
Ay kanyaman, kanyaman, kanyaman,
kanyaman, mmm, mmm, mmm!
Te me takman, takman me, takman me,
takman me, mmm, mmm, mmm!
Ninu kaya’ing kinudta king bibingka?
Masampat ya pamangawa!
Gilingan ing abyas bang maging tapung,
kabukas ibabad ya pa!
Tamban me babo, tamban me lalam
nangnangan bagya-bagya!
Ay kanyaman, kanyaman, kanyaman,
kanyaman, mmm, mmm, mmm!
Te me takman, takman me, takman me,
takman me, mmm, mmm, mmm!
Nanu’ing magpanyaman kening bibingka?
Ing ungut kaya o’ing tsa?
Bagya-bagya ka king pamangandut –
pota bina yang mabasa!
Pali king babo, pali king lalam
E me ananan apangan!
Ay kanyaman, kanyaman, kanyaman,
kanyaman, mmm, mmm, mmm!
Te me takman, takman me, takman me,
takman me, mmm, mmm, mmm.
Ay, bibingka!
~ Miguel Serrano,
“Bibingka, Ka-lima ning Disyembri, Banwang 1974
***
Karing malls ngeni ating asasaling bibingkang mangalating awsan dang bibingkinitan—a sindagul la mung platitung pitiltilan. Neng e ne mamangan ating ebun ing kek’ong talasulat—e no pa atakman misan man. Makanyan man, ating sasabing deti gawa la keng arina at e king tapung. Ing tapung giniling a abyas a binabad kabukas bang saguling gilingan. Gagamitan iting gilingan a gawa keng batung bunduk.
Ing sangkap ning tutung bibingka—giniling a abyas o tapung; levadura o pampaalsa at liya bang e la sumlam deng bibingka at e la agad bumangnas. Ing pampalasa mu kabud mu mayumu. Ngeni na la mu mangabit ebun, kesu at mantikilya deng magbibingkang bayu, inya sa’t nung pakaisipan malagad na la mu o ala nang tune bibingka king kasalungsungan.
Ing pipaglutwan kanita ila pin deng ornu a tatamban da keng kalang a gawa keng pila at yerung puputungan dang uling mu naman a babaya bang malutu ing tapung at maging bibingka. Dirinan da iting sagiwa at sasabo pang ungut anting dagdag pampanyaman. King lele ating tsang bubusuk a alduk-aldukan ditak-ditak kabang kandut-kandutan ya ing bibingkang sasamutanan ungut. E la gagamitanan kutsara, kutsilyung pangili at tinidul deng bibingka. Gagamatan la mu kabud at e la mu naman gagamitanang pinggan o platitu uling atin na lang sapin a bulung sagin. Misamut la mu reng kubyertus inyang memanyatang la retang dayung Kastila.
Nung alang bibingka neng Pasku lakwas na neng Simbang Bengi e kanu ganap ing Kapaskwan ngara deng kabalen a mangatwa. Iti kasi ing akagisingan da kanita pang minunang panaun a ala nang makaganaka nung kapilan pa megumpisa. Subali pa keng bibingka, atin pang putu lasung o putung maputi at kutsinta, deng kabalen tamung Kapampangan a tune—gogogo lang ale ubi, tibuk-tibuk, bibingkang tibag a gawa keng gandus at piga at misalubung a gawa keng abyas a lakatan. Sasamutanan la ngan deting latik o linutung piga ring ungut.
Ing putu bumbung e ya tune pamangan Kapampangan tagana. Nung wari miragdag n’ya mu inyang misamutanan tamung Tagalug a dayung menuknangan keti lalawigan lakwas na kareng kalungsuran a meging sangkan ning pangasamutan na mu naman ning Amanung Siswan karing e tamu tune amanu.
Metung yang maulaga at matwang gawi o akasanayan nang pamangan Kapampangan ing bibingka at iti kasing-ulaga de reng chapati, puri, naan, roti at paratha da reng tau India keng pigmulang pamangan keti Pilipinas pati na Indonesia at Malaysia at mabilug a Asia.
Ay, kabilis ing panaon! Simbang Bengi na naman keng makadwa at e na tagana asabat pa ing Pasku, kabalen!
***
Dake Talabaldugan:
1. mimulat (pangdiwa) mibuklat mata king masala o king katutwan kaybat migbabad king dalumdum at kalaraman. English – be enlightened, be informed, knowledgeable, learned, wise, illuminated, civilized, tutored; see the light or truth. Alimbawa king pamang king masala o kingamit: “Malambat na lang magtutudtudturan deng memalen a mamasa pa dapot e la pa mu rin mimulat king katutwan a alang bage lalambat alang-angga keti king yatu.”
2. mimumwa (pangdiwa) Mimimwa mu naman. Mikakasangkan bang datang ing kamwa, ninu mang makarandam kamwa. English – getting angry, mad, pissed off; enraged, go off to the deep end, hit the roof, lose control, lose temper, rave, rage. Alimbawa king pamangamit: “E ka sukat mimimwa kareng pengari mu nung pipintasan da ka keng ugali mu nung tutu naman uling buri da ka mung manuman.”
3. mimin (pangdiwa) megisan, mebating, ala na, migkulang, e mekagyu. English – ran out, wiped out, exhausted, consumed, depleted, drained. Alimbawa king pamangamit: “Nanan mu pa ing sablang panalala nung mimin na ing lugud at ala nang mitagang nanu mang pamalsinta.”
***
MIKASING-KABALDUGANG at MISALUNGAT
KABALDUGANG AMANU TAMU
1.durugpa – bage o nanu man a misasaldak o mananabu keng dane lakwas mababa kaya o kaniti.
2.tutud – mitutulid keng patamakan o pagnasang turan.
3.tatamak – pamanud king titiran ning tumbuk, pataram o nanu mang bage buring turan o agyang e sasaryan.
4.daralpak – tutuklung makatulid keng gabun o durugpa kapamilatan ding bitis.
5.sasalpuk – biglang tutud king nanu mang bage buring paturan o agyang ali.
6.sasalaksak – pamanud malalam ning metung a bage mataram at matilus.
7.kukutkut – pamanud ning metung a bage king metung a lakwas malambut inya ating lalalam ing tud.
***
Salamat pung dakal king pamanangkilik keng Kapisik at SunStar Pampanga. Malyari ko pung mag-email keng kek’ong talasulat king garciakragi@yahoo.com/ mag-text o maus para karing kutang o munikala: 0942-3924-399 o 0945-3795-270.