“Ating panaun para king segana-gana,
at kapanaunan para king balang kararaptanan lalam ding banwa:
panaun bang mibait at panaun bang mayangu-bye,
panaun bang manasik at panaun bang mamupul,
panaun bang makamate at panaun bang manulu,
panaun bang maglasak at panaun bang manalakad,
panaun bang manangis at panaun bang mayli,
panaun bang magpaldas at panaun bang tumerak,
panaun bang misalbag batu at panaun bang tipunan la reti,
panaun bang pamikaul at panaun bang mangilag king pamikaul,
panaun bang manintun at panaun bang tuknangan iti,
panaun bang manangkap at panaun bang manugse,
panaun bang manyira at panaun bang maglarin,
panaun bang manaimik at panaun bang magsalita,
panaun bang lugud at panaun bang ating pikasaman
panaun ning pamilumpung at panaun ning kapayapan.
Nanu ing nabangnan ding talagawa king karelang pamigunyat?
Ikit ku na ing pabayat a binili na king metuketawan,
Gewa nang malagu ing balang bage king kapanaunan niti.
Binili namu naman ing kelangangga king pusu ning tau;
dapot alang makataruk king agawa na na ning Dyos
magmula king kamumulan angga king kawakasan.”
~ Ing Talapanaral |3:1-11
(Ecclesiastes 3: 1-11)
***
Nukarin at king nanu o kaninu magigisan ing panaun mu? Mekad keng kapanintunan mu. Magigisan ka panaun keng pamanintun salapi uling tagimpan mung maging masalapi at mabandi. Magigisan ka panaun king pamagaral at balang gagawan mu para datang ing aldo magi kang professional o employee keng sikat at maragul a company—o makilala anting sikat at dakilang doctor o lawyer o engineer o nanu pa man.
Magigisan ka panaun karing bage buri mung gawan. Mag-basketball, o badminton o tennis, mag-long-distance biking—small o big bike. Magigisan ka panaun keng pamanalbe TV, pamag-Facebook o pamanalbe keng YouTube o Netflix...basketball, music video, concerts, showbiz, para kareng buri mung artista; para kareng kakaluguran mu; kareng kalupa mu ilig.
Magigisan ka panaun bang mabulas, mabikas at magpakamalusug, masanting o malagu.
Likas mu ing magisan ka panaun kareng kamaganak mu, kapatad mu, pengari, anak o apu—kareng kekang tuturing a pakamalan. Ing kutang: makagyu na la ngan deti bang tune kang masaya o maligaya? Pilan mu nang banwa gagawan a ing panaun mu magigisan keng o kareng bage isipan mung magpaligaya keka a e naman tutung makapaligaya keka agyang malambat mu nang ulit-ulitan daraptan iti?
E mu dapat baywan la o kalingwan na la ding nanu mang gagawan mung paulit-ulit keng kelambatan a e naman tutung magpasaya o magpaligaya keka? E mu aisip a dapat mu nang kalingwan ing nanu mang makasayang king panaun mo? O king pagal mu? O king sikanan mu? O king salapi mu? E ka pa sinawa, abe? E ka pa medala? E ka pa mebyasa?
Matenakan ka nung e mu buring baywan o umanan ing nanu mang e mu nanabangnan? Alimbawa: Sisigarilyu ka. Gagastus ka aldo’ldo para makasali kang metung a pack, dapot agyang agisan mo ngan deng laman na niti—ala na ka mang akakwang pakinabang nung e ing maling kapanwalan a masaya ka nung sisindi ka. Nung masaya ka, e wari aldukan mu ing asuk ning balang stick a sigarilyu. Nung tutwanang masaya ka o’t bubugka mu? O’t e mu na pamuksi o iyalkmul?
Kasi e ka tutung masaya. Kalubkuban ka pa mu rin pusu. Ing mamye maling balamu ya pin ing nicotine a alang bibye nabang keka nanu man. Makasakit pa. Makabuluk pang pangisnawa. Makaduluk pang ipan at taliri. Manugse ka mung pera keng alang mula-mula.
Nung atin panaun ing sabla. O’t e mu naman dinan panaun ing tutung magpaligaya keka? O’t e na ka mu manuman keng Bayung Banwang ini, abe? O’t e mu na gamitan ing panaun mu keng mamye tutung ligaya keka?
***
Maligaya, makalam at masaplalang Bayung Banwa kekatamu ngan! Sana masalese ta mu ngan maging kabilyan king banwang 2023. Sana mawala na ing sakit a panglaganas a Covid at ala nang datang pang aliwa. Sana salese ing kabyayan. Sana mikabye tamung tune para king tune tamung pililalanan- anting diwang kaladwang balu na ing pigmulan na, kabilyan na at tungkulan na.
***
Dake Talabaldugan:
1. minabwang (pangdiwa) dinapat pamanabwang o pamanabi, memulyo, mitabi. English – someone shooed away, chased away, drove out or away, drove off, turn back, ran off, dispel. Alimbawa king pamangamit: “Tsubi! Tsubi! Nganang mamulyo ning bante minabwang karing tagak inyang memandugpa la king palayan king taldawa lele ilug.”
2. minakal (pangdiwa) memakal, memarongga, memuga. English – someone threw away something to another; cast, put away, flung, tossed, chucked out. Alimbawa king pamangamit: “I Andu ing minakal batung dakal kareng lalabas a maglimbun inya dekap de reng pulis at ikwa nang mesukul.”
***
DIPARAN, KASEBYAN at KABALDUGAN
“Gagapang ya ing kulubasa—malalakwan ya bunga.” Kabaldugan: Atin kekatamung tau ing alang paulaga keng panaun. Sasayangnan da ing dakal a penandit king alang ulaga at alang kabaldugan a bage inya malakawan la king panyulung o kasaplalan—e mu king pisasabyan a panglabwad nung e pati na king pangdiwang bage. Kabang milalabas ing panaun alang malilyari king bye ra. Tutwa lang payurung.
***
MIKASING-KABALDUGANG at MISALUNGAT
KABALDUGANG AMANU TAMU
1.kasalang – ninu man a e kasundu king nanu mang bage ayt iti sangkan ning pamipate yu.
2.kasalungat – atin kayung bage a baligtad kayu buri, kapanwalan o panakit.
3.kasalangsang – ninu man a e mu kasundu karing kekang buri, kapanwalan o panakit.
4.kalumpung – kalaban king lumpungan o maragul a pamipate-pate.
5.kapate – ninu man a kalaban mung tau king nanu mang sangkan.
6.kapamuk – kaligligan king pamilaban gamat o sandata.
7.kaligligan – kalaban king singkasikan, singkalagu o singkasanting o nanu mang singka-nanu man.
***
Salamat pung dakal king pamanangkilik keng Kapisik at SunStar Pampanga. Malyari ko pung mag-email keng kek’ong talasulat king garciakragi@yahoo.com/ mag-text o maus para karing kutang o munikala: 0942-3924-399 o 0945-3795-270.