Ubos sa Article XVII sa 1987 Constitution, adunay tulo ka paagi sa pag-amendar sa Konstitusyon. Mao kini ang (1) Constitutional assembly (Con-ass), (2) Constitutional Convention (Con-Con) ug (3) people's initiative. Ang mga amendments kinahanglan nga ratipikahan sa mayoriya sa tanang boto sa usa ka plebisito.
Sa Con-ass, ang mga sakop sa Kongreso da ang moamendar sa Batakang Balaod. Sa Con-Con, pilion sa mga botante ang mga delegado. Samtang sa people's initiative, ang mga botante mao ang mohimog petisyon alang sa iproponer nga kausaban sa Konstitusyon.
Apan dunay mga lakang nga gihimo sa Kongreso alang sa hybrid nga constitutional convention. Ubos niini, ang Con-Con adunay 316 ka mga sakop, 80 porsyento niini pilion sa mga congressional district samtang ang 20 porsyento itudlo sa presidente.
Uyon niini si kanhi Supreme Court (SC) Chief Justice Reynato Puno, resource person sa usa sa mga hearing sa House committee on constitutional amendments. Matod niya gikinahanglan ang usa ka con-con kansang mga sakop dili mahimong proxies sa political dynasties ug mga economic oligarchs.
Gikinahanglan matod pa niya ang usa ka independente nga Con-con. Mahimo kini pinaagi sa usa ka hybrid nga Con-con nga dunay pinili ug tinudlo nga mga sakop. Nabalaka siya nga ang mga eksperto sa politika, balaod ug negosyo di unya mosalmot sa eleksyon sa mga delegado.
Gisagop kini sa mga sakop sa House of Representatives. Niadtong Marso 6, ilang gipasar sa ikatulo ug katapusang pagbasa ang Resolution of Both Houses (RBH) No. 6, nga magtawag sa usa ka Con-con sa pag-amendar sa 1987 Constitution.
Sa sunod adlaw, ilang gipasar ang House Bill No. 7352 sa ikaduhang pagbasa. Mao kini ang balaod nga maglatid sa mga lagda alang sa Con-con. Ubos niini ang matag delegado adunay bayad nga P10,000 sa matag adlaw nga motambong sa Con-con proceedings.
Wa pay labot niini ang traveling ug lodging expenses gikan ug padung sa pinuy-anan sa delegado kon motambong sa sesyon sa Con-con o komitiba niini. Gitakda nga magsugod ang Con-con sa alas 10 sa buntag sa Disyembre 1 ning tuiga hangtod sa Hunyo 30 sa sunod tuig.
Gibana-bana nga moabot sa P15 bilyunes ang magasto sa pagpahigayon sa Con-con gikan sa pagpili sa mga delegado hangtod sa actual operation sa convention. Mao kini ang gikuwestiyon sa mga magbabalaod nga supak sa pag-usab sa Konstitusyon.
Dali ang pag-aprobar sa balaudnon sa pag-amendar sa Batakang Balaod sa House of Representatives. Apan si Senate President Juan Miguel Zubiri namahayag nga kuwang ang gidaghanon sa mga senador nga mopaluyo niini.
Matod pa ni Zubiri di paigo ang mga senador nga mopaluyo niini sa gikinahanglan nga two-thirds vote o labing menos 18 ka botos sa 24 ka mga sakop sa Senado, ilabi na kay si Presidente Ferdinand Marcos Jr. mismo miingon nga wa siya mopaluyo sa pag-amendar sa Batakang Balaod. (edbarrita@gmail.com)