“Ing bunga ning dikut denas
sasalaksak ya
king pusu ning e maybug a maglage.
Magsamantala karing mata kung anting bini,
mamunga bayu la pa man dagul anting impun.
Kasing-malagintu da ring kasuba,
tatalukbungan na lang e dapat ding kelan kung kabitasan.
Atatandanan ku ing makasipat ka kanaku,
King kapurit na ning penandit, katlung ukdu.
Ngeni, balu ku nang e la para ka’ku.
Mengari king ing pamalsinta mu,
anti yang labul na ning banayad a inawa
Bagya mag-adwang gili king bolang kung pusu.
Maglakwan yang maimpis a taram libutad
A mandatila angga man ngening penandit ayti.
Nukarin ya ing tuldik?
Ay wa, ing dalit ayni para ya keka.”
~ Miguel Serrano, Bunga ning Dikut Denas, 07.23.15
***
Ing kawatasan bunga na ning mipakde watas pauli ning pamalsinta na king malagu, matimyas, mayumu timan o agyang ala lu reta – pauli ning maganakang dalaga. Nung babai ya ing watas—pauli ning masanting, mabikas, masikan, matapang at maginung baintau.
Atin mu namang pauli ning pamalsinta king e na dalaga o e na baintau nung e talasawa na, inya pauli na ning bawal a pamalsinta. Ay, mangapatiman ya i Dict, ne! Misan kasi, ating malsintang e da na lalawen ing kabilyan na ning apapalsintan da at babalu da namu potang mipalsinta na la at masulit nang kalag king pamiyutus da. Inya pin e da na akakit ing sangkan ning batas—batas ning tau o ning Apung Ginu. Pilpyaru la reng pusu o panandam a abulag ning pamalsinta ne, Dict!
O’t naman kasi antita ing pamalsinta, ne? Nung sanung bawal yang mayumu, ngara da pin deng meging alipan na niti. E da na isalang-alang ing nanu mang batas, o nanu mang bawal. Kabud abe de ing kapalsinta—ala na lang gaganakan pang nanu man. Para karela ati na lu king paraiso. Para karela ati na lu ligaya banwa kabud kasiping de ing sinta. Para karela alang makasabat kaniti agyang pang dinalang “World War III”!
Ngara pin deng yogi—“maya” o “illusion” ing mimiral karing keraklan da ring mipalsinta. Kapangaybugan mu, e tutwanang lugud. Makanyan man, iti ing magpadugang keng mabilug a yatu. Watas ka o kapatas—keraklan delanan na iti. Inya pin makasulat lang kawatasan deng watas at deng kapatas makatalakad lang masanting a bale o gusali, arku o maragul a paglayug ning pamalsinta anti king Taj Mahal. Atin mu namang maging sangkan niti ning maragul a lumpungan pangyatu o world war. E mu ning pamipamuk ding mikaribal, nung e midarame pati aliwang alang kebalwan king kabolangan ning metung mung pilpyarung watas.
Agyu nang gulwan ing matana-tanang payapang labwad. Agyu neng dunutan ing yatu. Antita ya kayupaya ing awsan dang pamalsinta. Makapagamulala ya. Makasira yang buntuk. King malagwang salita--makabolang ya! Inya pin dakal a misusulat at mapipyalung a dalit ning pamalsinta nu man karin. Ali mo ne, Dict?
***
Dake Talabaldugan:
1.minabak (pangdiwa) mengan abakan o paugtwan nung ati ka mawling Kapampangan, dapot mengan itang abak karing aliwang balen. English – took or had lunch, when in Southern Pampanga, but took or had breakfast when in other parts of Pampanga. Alimbawa king pamangamit: “Inya pala asne rugu kaputla ing anak a magaral uling linub ya keng pipagaralan na agyang e ya pa man minabak.”
2.minabala (pangdiwa) menabala, menyirang panaun, sinabat king nanu mang kapalyarayan o ninu man gating gagawan. English – disturbed, interrupted, distracted. Alimbawa king pamangamit: “Nung sanang alang minabala keng gagawan nang Apung Goryu, sana yari nneg malambat ing gagawan nang awla da reng ayup a adakap na keng ilang ning Mawli.”
3.minabang (pangdiwa) minabat, menenaya keng panyatang ning ninu man o nanu man o o pangapalyari ning nanu mang bage. English – waited, or anticipated for anyone’s arrival or for something to happen. Alimbawa king pamangamit: “Malambat yang migtyaga at minabang keng tagumpe inya ngening dintang na asne katula ing kanakung kakaluguran.”
***
DIPARAN, KASEBYAN at KABALDUGAN
Maralas dang sasabyan deng makatwa ing antini kanita: “Ing taung mabilis pulandit, nung masuksuk ya asna kasakit.”
Kabaldugan: Ninu mang asna kasasal o kagagad king bye; ninu mang asna katas tagimpan agyang ing tagimpan na e naman antita tutung kasaguling dasnan o e taganag malyaring dasnan uling e makatutwanang malyaring akwa, mengari yang mamulandit mabilis; ninu mang e kalakalale king daraptan na at pirapal ayari ing gagawan—dakal ing e ya magtagumpe at manasakit mu uling dakal a bage e malyaring pamiraplan at malyari mung akwa nung pagtyagan.
Mengari iting mamirapal mu naman king pamamulandit a mekad ating atisuran a sumbagal king dalan at yang maging sangkan ning pangaragsa at pangasubsub mumuna lupa at asbuk.
***
MIKANLAPIT KABALDUGANG AMANU TAMU
Patagal a dagdag:
a.mitigko – mengari king mibagwa, misaplala, misulung at miyangat, dapot mangabaldugan a mikabus o mekalagpus king kasakitan o kakalulwan.
***
1.mipaymburisan – e alingunan o adinang pansing at mikabungang e mayap o masakit.
2.mipabustan – anti king mipaymburisan--e alingunan o adinang pansing at mikabungang e mayap o masakit.
3.mipaburen – mengari king mipabustan at mipaymburisan, e alingunan o adinang pansing at mikabungang e mayap o masakit.
4.mipalayawan – e alingunang masalese o adinang pansing at delang dagul o tumwa ing akasanayan o gawi king kayanakan.
5.mekalingwan – e alingunan o adinang pansing at mikabungang e mayap o masakit pauli ning pangawaglit keng isip.
***
Salamat pung dakal king pamanangkilik keng Kapisik at SunStar Pampanga. Malyari ko pung mag-email keng kek’ong talasulat king garciakragi@yahoo.com/ mag-text o maus para karing kutang o munikala: 0942-3924-399 o 0945-3795-270.