“Amanung sisuan, nanu naka bukas?
Bukas makadua, amanu nakang kinupas.
Kinupas keang leguan, asbuk enaka ayagkas.
Ayagkas king pamanapse, kudta na kang milabas.
Ena man sana datang, ing acalimbatawan.
Acalimbatawan ne, ica tamung Capampangan.
Capampangan ipagmaragul, eya sana cacalingwan.
Cacalingwan ing amanu, keragulan ta’t pipunpunan.
Apibata tamu kaya, capara kung Capampangan.
Capampangan tang amanu, isinup ya’t pacamalan.
Pacamalan anting bandi, ngening bulan pagmasusian.
Pagmasusian ya cabalen, amanu tang caluguran.
Eku na atantia, ing pamanaguanta.
Pamanaguantang ipalirip, ing pamibabata.
Pamibabatang ibalawus, king poesia ku ikudta.
Ikudta ing kapagnasan, akung dimut a poeta.
Poesia yang sasambitla, kening liga mekiagum.
Mekiagum munie sala, amanu tang dadalumdum.
Dadalumdum ing paninap, mamagus ya king danum.
Danuman yang melabug, Capampangan medalumdum.
Ataruk kupa kaya, o ume neng mialilan?
Mialilan ya’ng amanu, inglis ma’t tegalugan.
Tegalugan ing mimiral, iskuela ampong tuknangan.
Tuknangan ding Capampangan, daiuan ing pisasabian.
Dapot nanu wari, keka tang paintungulan?
Paintungulan yang misamas, mibalik keang leguan.
Leguan at lawiwi, sunis ning amanung sisuan.
Sisuan a amanu, iyang malam a pibandian. viii.
Capampangang matenacan, cambe ding manungculan.
Manungculang magmasabal, king nasa da’t sibucan.
Sibucan misasanmetung, marubrub a capagnasan.
Capagnasan kumabie ya, amanung sisuan a menan.
Ing pangalamlam na, Capampangan a amanu.
Amanu yang menibatan, minana kareng nunu.
Nunung Capampangan, king Ibpa la manginu.
Manginu ku’t magparalampu, Capampangang Pilipinu.
‘Nya eta ya paburen, kumati ya’t milibayan.
Milibayan amanung daiuan, ngeni casalunsungan.
Casalungsungan matatda ya, ing amanung Capampangan.
Capampangan misanmetung, tikdo tamu’t manalacaran.
Ing balen ming Pampanga, o malam a Indu.
Indu babo’t sulip, pangadi ku iti misundu.
Misundu’t e mapatlud, ing amanu ming gaindu.
Gaindu ming Capampangan, gisingan ya’t lako tundu.
Amanung sisuan, nanu naka bukas?
Bukas a daratang, talaksan ya at misamas.
Misamas ing pangasapuak, karing sabla milaganas.
Milaganas iting beluan, kumabie ya anggang wakas.”
~ ROMEL S. MERCADO,
“AMANUNG SISUAN, NANU NAKA BUKAS?”
1828 Miracle Avenue, Villa Dolores, Sto. Domingo,
Angeles City, Pampanga. 08.15.20
***
Dakal a salamat king minambag king makapawagang kawatasan king Kapisik king aldo iti ning Myerkulis—ing talasulat at watas a manuknangan king sadyang Kulyat o ing Lungsud ning Angeles ngening bayung panaun. Mayap ing atin pa mu ring kabalen a susulat kawatasan agya man king panaun ning social media, bang anti king kapagnasan na, mandatilang masigla at mabye ing kekatamung Amanung Siswan.
Iti agya mang ing tatalukyan nang paralan ya pin pa mu rin ing Kinastilang Kapampangan o ding kabaleng talasulat a gagamit pa mu rin karing kakatni anting makikatni at karing makikatni misusulat la anting kakatni. Dakal pa mu rin karing watas/talasulat a kabalen ing gagamit king dayung pamisulatmap o alien orthography at atin karela ing e da man mkamalayan iti. Ita kasi ing paralan a ginamit da ring watas/talasulat king panaun ding Kastila lakwas na i Crissot o Juan Crisosto,o Soto--ing mibantug a watas talasulat ning Bakulud.
Metung sangkan nita ya pin ing Bakulud kanita o Bacolor ngeni ing meging libutad ning kapamalan karing mumunang banwa ning kapamalan Kastila bayu ya pa milipat iti king Malakanyang a angga man ngeni yang libutad ning kapamalan ning bangsang Pilipinas.
Malambat na iting pitataltalan ding talatuki ning Kinastilang Kapampangan at ding talatuki ning pigmulan a Kapampangang pamisulatmap a ataluse nang Dr. Jose P. Rizal at ning kakaluguran nang i Dr. Ferdinand Blumentritt a tingkilikan ning Aguman Kapampangan king pamamuntukan nang meyangu-bye Ukum Zoilo Hilario, nung nu linto at mipatune a miyalilan ing pamisulatmap tamu keti Pilipinas inyang asakup da katamu reng Kastila o Espanyol.
Kanita da la ginamit ding “caton y cartilla” bang aypatpuad ing kapagnasan dang gawang Kinastila ing Amanung Siswang Kapampangan a meging sangkan ning angga man ngeni e da apupus-pupus a taltalan ding kabalen tamung watas/talasulat nung sanu ing makatud a pamisulatmap o orthography.
***
Dake Talabaldugan:
1.minabat (pangdiwa) minabang mu naman; menabat, menenaya keng panyatang ning ninu man o nanu man o pangapalyari ning nanu mang bage, maralas e mayap ing kapagnasan ding manabat. English – waited, or anticipated for anyone’s arrival or for something to happen. Alimbawa king pamangamit: “Ating minabat a tulisan keng sasaken da reng talapagaral at ma’p namu ayligtas na la ning pulis a matapang.”
2.minabe (pangdiwa) meging abe, megkyabe; minagum, minantabe, migtanud, tinanud. English – joined, accompanied, assisted, watched over, held vigil. Alimbawa king pamangamit: “Ing kakaluguran nang matalik ing minabe kaya kabukas at patingapun inyang milako ya panimanman uli ning pangasubsub na inyang mamyalung la keng kabalenan.”
***
DIPARAN, KASEBYAN at KABALDUGAN
Maralas dang sasabyan deng makatwa ing antini kanita: “Alang asin, magadtu pusad.”
Kabaldugan: Buri na sabyan, tau yang e makapagpasyang dili na; mayna ya keng awsan dang “diskarti” o pamamaralan agyang karen mung mangalating bage. Buri na atin pang mamantabe o tuturu kaya para agwa na ing panisipan nang pamalak. Paydaig ya agyang karen mung mangalating anak. Ila reng babansagan da mu naman a “Bonifacio” uling under de saya la.
Dakal la mangasanting a pamalak deti agyang nanu ing pisabyan—kapanintunan, baliwas o bayung paralan king pamibye-bye agyang panisipan dang asna kalambat—dakal ing e da ababalaus ing nanu mang pamalak angga na king milipasan na keng panaun at miyunan na la.
***
MIKANLAPIT KABALDUGANG AMANU TAMU
***
1.talindiking – ding makapalibut keng libutad, kayli o wanan a dake ning dane o katawan.
2.gilid – mengari king talindiking, ding makapalibut keng libutad, kayli o wanan a dake ning dane o katawan dapot magagamit ya parati karing dane o bage at malagad mung tutu king katawan.
3.lele – mengari king talindiking at gilid, ding makapalibut keng libutad, kayli o wanan a dake ning dane o katawan dapot makakawani la kareng palibutnan da o e la dake da reti.
4.kasiping – mengari king talindiking, gilid at lele, ding misusumangid a makalapit keng libutad, kayli o wanan a dake ning dane o katawan dapot makakawani la kareng palibutnan da o e la dake da reti.
***
Salamat pung dakal king pamanangkilik keng Kapisik at SunStar Pampanga. Malyari ko pung mag-email keng kek’ong talasulat king garciakragi@yahoo.com/ mag-text o maus para karing kutang o munikala: 0942-3924-399 o 0945-3795-270.