Dihay panahon kaniadto nga daghan ang nangabuang sa usa ka salida sa telebisyon - gitawag kini og Korean telenovela.
Makita ug madungog sa maong salida sa telebisyon ang mga Koreano nga makamao molitok og tinagalog, nga sama sa suheto sila sa pagdula sa kinabuhing pilipinhon.
Apan sa tinuoray lang, dubbing lang ang gihimo. Pasabot, adunay Pinoy nga maoy mosulti alang sa mga Koreano ug mao kini ang madungog sa naminaw sa maong telenovela. Kataw-anan tan-awon usahay nga lahi ang porma sa ilang baba kon ikomparar sa ilang gisulti.
Daghan ang nangabuang niini nga maoy hinungdan nga maulahi ang pagpangaon, mosayo og uli o dili matuman ang regular nga kalihukan kay motan-aw usa sa maong telenovela. Gani, hilabihan ka ilado ang maong telenovela nga nalupigan pa ang ubang mga orihinal Pinoy nga telenovela.
Hangtod karon, aduna pay daghan nga nagsunod sa maong mga telenovela. Morag tinuod apan dili diay.
* * *
Susama usab kini sa dula nga basketball sa NBA.
Sa dihang gidula ang liga batok sa Warriors ug Lakers inapilan sa mga iladong magdudula nga sila si Stephen Curry ug Lebron James, daghan ang nagtuo nga sambunot kini sa abilidad.
Kon kinsay abilidaran, apilan sa gamay nga swerte, mao gyod ang modaog. Mao man gani nga gitawag ang basketball og game of skills kay kinahanglan ang daghang pag-ensayo o training aron mahanas ang magdudula.
Apan sa dihang misulod ang daghang mga kompaniya nga nagbaligya sa mga produkto nga gigamit sa mga iladong magdudula sama sa sapatos ug uban pa, nahimo na nga endorsers ang mga iladong magdudula ug misaka na ang ilang pangayo isip talent fee sa ilang mga team.
Mao kini hinungdan nga na-commercialized na ang dula nga basketball. Daghan na nga mga iladong player ang namilyonaryo o nakwartahan.
Parehas kini sa pagpasiugda sa maong dula. Nahimong negusyo na ang pagpadagan sa maong dula tungod kay daghan na man ang mga mobayad nga sponsors ug mga tumatan-aw sa maong dula. Natural, kon nindot ang dula, daghan ang manan-aw og modako ang kita sa nagpadagan niini.
* * *
Mao kini hinungdan nga sama sa mahimo nang kontrolahon ang resulta sa dula. Pananglit, kon adunay best of 7 series ang dula nga basketball, dili mahimo nga moderetso og daog ang usa ka team sa ika-upat nga hugna.
Ngano man? Kay mawad-an og kita ang nagpasiugda sa maong liga. Kinahanglan nga moabot gyod sa kinatumyan ang dula aron mas modako ang kita sa nagpasiugda. Samtang nagka-init ang liga aron masakmit ang best of 7, dinhi mogawas ang gitawag og “flopping scandal.” Unsa man kini?
Kanang makita nimo ang player nga mokalit lang og katumba bisan wala unsaa, mokalit lang og hikap sa lainlaing bahin sa lawas ug moping-it sa kasakit bisan makita sa video nga wala kini hikapa o suntoka sa kakontra. Sama sa moryo-moryo o drama lang ang ilang gihimo.
* * *
Nahimong sumsuman ang “flopping scandal” sa mga nagsunod sa mga dula sa NBA, gani naapil man sa gihisgotan sa maong eskandalo ang mga iladong magdudula sama ni Lebron James ug Anthony Davis.
Unya sa dihang gi-interview na sila, hugot ang ilang pagbalibad nga gituyo o gihimo nila ang maong flopping scandal.
Apan kon imong tan-awon sa video diin gipakita ang lainlaing mga higayon nga mokalit lang og katumba, limbag-limbag o sama sa gisakitan ang maong mga magdudula bisan kon wala ra sila unsaa o hinay lang ang contact sa ilang kakontra, mogawas gyod ang pagduda nga sama sa gidrama lang ang tanan.
Ngano man kaha? Susama ba kini sa gitawag sa PBA kanhi og game-fixing? Nangutana lang.