“Ing pamanangat king pangaku metung yang mababang pamanyuku king katutwan.”
~Mahatma Gandhi
“Ing pekamayap a pamanupad king amanu ning ninu man ya pin ing e ya pagkalub iti.”
~Napoleon Bonaparte
“Mengari yang sirang pangaku. Anti king sugat ning salaksak; e ya mipapaldan.”
~Ian Brennan
“Kapitna karing pangakung gewa ding tau e la metupad, e la merapat.”
~ Edgar Watson Howe
“Alang lakwas pang marok kesa king pamanyira king pangaku
king metung a magmasabal keka.”
~Lisa Kleypas
“Mayap pa sanang misangkanan na kung manyirang dalerayan kesa king manyirang tipan.”
~ John F. Kennedy
“Ing labwad ayni kisna ya karing sirang bage: Sirang pusu, sirang pangaku, sirang tau.”
~ John Connolly
“E ta sukat pangaku ing e dapat, nung ali mayaus tamung gampanan ing bage e ta agyu.”
~ Abraham Lincoln
“Ding pangaku ikwa na kang dakal a kakaluguran,
dapot ing e pamanupad gawan na lang kasalang.”
~ Benjamin Franklin
“Ding pangaku na kanita, mengari lang ya, mayupaya;
Dapot ing dapat na mengari kaya ngeni, ala.”
~ William Shakespeare
***
E mu susubu ing e mu agyung akmulan.
Atin kekatamu, mekad keraklan, ing asna kabayat pangaku ba'mung ninu mu mang pangakwanan na manalig ya kaya o mapalyari mu namang bang asakmal ne batal ninu man iti uling isip na masa ya ing tau at manaya ya keng maragul nang pangaku a nung matupad maragul mu naman ing nabangnan na. E mo abilang agyang kareng taliri mung bitis at gamat deti. “Paasa” nga ra pin deng mamansag karela.
Deti ring pangakwanan da ka at kaybat da kang apapanwala king pengaku da keka agya mang e da pa man atupad kapurit man, sabyanan da ka king nung makananu la kadakila, nung makananu la karakal a salapi o nung makananu la kabyasa. Mapilit kang makirandam karing kaparatutan da. Mapilit kang tangu karing panyabyan da agya mang kapurit man e mu ayamyam panwalan. Balu mu naman kasi pane mung kalaraman ing sablang panyabyan da uling e da pa misan mu depatan iti.
Ila ring matni kaynge a paratap. Ila ring alang laman a tapayan inya asno katni nung kabugan mu la. Kamatutwanan makapangaklingan la reting darandaman. Daig do pa ring yerung kakayuran keng patulapit a makatutuk kareng misusumangid mung balugbud inya kakabug pati ing salu mu. Balu mu na kasi e matupad ditak man king penyabi da. Kalaraman mu.
Susubu da ing e da naman ayakmul!
***
Dake Talabaldugan:
minalale (pangdiwa) minabe, minantabe, sinaup king aliwa lakwas na karing mayna. English – assisted, aided, supported or gave some support, helped out, lent a helping hand, abetted, augmented. Alimbawa king pamangamit: “Mirinan yang galal ing minalale king matwang daralakit keng dalan dapot para kanu kaya e ya man karapatdapat midinan galal uling gewa na ita e naman inisip ating kapalit nung e laus king lub a pamanyaup.”
minalasa (pangdiwa) binalasa, migbalasa—maralas karing ipis o bara'a. English – mixed, mixed up, mingled, intermixed, rearranged, jumbled. Alimbawa king pamangamit: “Inya naman pala yang ya ing manyambut i Idring, ing wali nang i Sidru yang minalasa karemng ipis da kabukas at patingapun.”
minalili (pangdiwa) menalili, memalit, minanglit, liniwas. English – alternated, swapped, one who rearranged, modified, altered. Alimbawa king pamangamit: “Lakwas yang maigpit ing minalili kang Amung Linu king sadya nang parokya inya asanak da ing tune ya palang maganaka ing miyalilan at ngening ala ne paninintunan de.”
***
DIPARAN, KASEBYAN at KABALDUGAN
Maralas dang sasabyan deng makatwa ing antini kanita:
“Sarili nang alino kakatakutan na.”
Kabaldugan: Ating taung asna kagalgau o kataloti (king Libutad at Pangulung Kapampangan) at bala namu kakatakutan da. Malyari ya naman o awig king “gagawa yang sarili nang maglage”, Bengi o aldo man, madalumdum o masala man, bala namu kakatakutan da. Bagya mung kaluskus, bagya mung kalugkug mangalgal na la intud at kakapak na la baba. Inya pin asasabyanan nang “sarili dang alino kakatakutan da.
Ing tutu, ating taung makanyan uli ning gewa dang kamulangan a mamye karelang kaligaligan inya sa masasabing ginawa lang sarili dang maglage.
***
MIKANLAPIT KABALDUGANG AMANU TAMU
pitikan – gamitan la ring mikakapit a taliri bang tiran ing ninu man o nanu man.
tampan – gamitan la ring palad bang tiran ing ninu man o nanu man lakwas na king malambut a dake ning katawan.
tampalingan – gamitan ya o la ing o ring palad kambe ring taliri bang tiran o panasakitan ing ninu man.
sagapan – mengari king tampalingan, gamitan ya o la ing o ring palad kambe ring taliri bang tiran o panasakitan ing ninu man.
sapingilan – mengari king tampalingan at tampan, gamitan ya o la ing o ring palad kambe ring taliri bang tiran o panasakitan ing ninu man king o karing lupa na o da.
balungusan – tiran ing ninu man king balungus na.
kupakan – tiran tundun o gulut buntuk gamit ing palad kambe ring taliri.
taiktikan – tiran ing ninu o nanu man gamit ing taiktik o payat o kapirasung dutung o sanga.
barugan – tiran ing ninu o nanu man gamit ing kapirasung dutung o pamarug.
palu-palwan – mengari king barugan, tiran ing ninu o nanu man gamit ing kapirasung dutung o pamalupalu
sapliran – tiran ing nanu man o ninu man kapamilatan ning latiku o lubid.
balasbasan – tiran ing nanu man o ninu man kapamilatan ning palis o malapad a pamarug.
***
Salamat pung dakal king pamanangkilik keng Kapisik at SunStar Pampanga. Malyari ko pung mag-email keng kek’ong talasulat king garciakragi@yahoo.com/ mag-text o maus para karing kutang o munikala: 0942-3924-399 o 0945-3795-270.