Usa sa anecdotes bahin ni kanhi Presidente Ramon Magsaysay, ang gitawag nga “Man of the Masses,” nag-ingon nga iyang gipatawag ang iyang mga adviser sa dihang misaka ang presyo sa bugas.
Gipangutana niya sila kon unsay hinungdan. Ang tubag mao ang “law of supply and demand.” Ug matod pa sa presidente nga kon mao kini ang hinungdan, ipa-repeal ang law of supply and demand.
Si Magsaysay, uban sa 24 ka mga dagkong opisyal sa gobiyerno, namatay sa dihang ang ilang gisakyang eroplano, ang Mt. Pinatubo, nahagsa didto sa Mt. Manunggal sa lungsod sa Balamban, Cebu niadtong Marso 17, 1957. Usa ray survivor, ang peryodista nga si Nestor Mata sa Philippine Herald. Si Mata namatay sa edad nga 92 niadtong Abril 12, 2018.
Balik ta sa law of supply and demand, ang theory nga nag-ingon nga kon dyutay ra ang supply sa produkto apan dako ang demand niini, mosaka ang presyo. Sa samang paagi, kon modaghan ang supply sa produkto apan menos ang demand ninii, mahagsa ang presyo sa maong produkto. Balaod kini nga di ma-repeal sa Kongreso.
Sama sa pagsaka karon sa presyo sa bugas humay ug sa presyo sa mga produkto sa petrolyo. Di man tuod ma-repeal sa Kongreso ang law of supply and demand, apan mahimo kining makorehian pinaagi sa usa ka “mitigating measure” sama sa Executive Order (EO) 39 nga giluwatan ni Presidente Ferdinand “Bongbong” Marcos Jr.
Ang maong EO nag sitar sa presyo sa regular milled rice sa P41 ug sa well milled rice sa P45. Si Secretary Amenah Pangandaman sa Department of Budget and Management niingon nga gikinahanglan ang usa ka temporaryong mitigating measure tungod sa “extraordinary factors” sama sa hoarders, speculators ug smugglers nga gitumbok nga maoy hinungdan sa pagsaka sa presyo sa bugas humay.
“In an ideal scenario, we can let the market dictate prices. However, as Neda (National Economic Development Authority) noted, we are now faced with extraordinary factors that we have to consider,” nagkanayon si Pangandaman.
Didto sa House of Representatives, si Marikina Second District Representative Stella Quimbo nipasaka sa usa ka balaudnon niadtong Septiyembre 5 nga maghatag kang Presidente Marcos og gahom sa pagdeklarar sa usa ka national rice emergency.
Apan miabot na ba kita sa usa ka rice emergency? Wa pa, matod ni Secretary Alfredo Pascual sa Department of Trade and Industry (DTI). Si Pascual niingon nga hapit na ang ting-ani sa humay sa sunod buwan. Gipaabot nga moani ang tibuok nasod og lima ka milyon ka metriko tonelada nga humay sa buwan sa Oktubre.
Matod pa ni Pascual epektibo ang price cap o price control sa bugas humay. Ang mga rice retailers nga maapektuhan sa price cap makadawat og tag P15,000 nga subsidy gikan sa Department of Social Welfare and Development (DSWD).
Alang kanako ang law of supply and demand ra gyud ang makasulbad sa pagsaka sa presyo sa bugas humay. Kon mas daghang Pilipino ang mananom og humay, mosaka ang supply ug hayan mobarato ang presyo sa bugas humay.
Apan kinsay ganahan mananom og humay kon tudloan ta og kanta nga “Magtanim ay di biro/ Maghapon nakayuko./ Di naman makatayo/ Di naman makaupo.” Pun-an pag kanta nga “Clean little hands are good to see.” Naa pay ganahan mohikap sa lapok sa humayan? (edbarrita@gmail.com)