“Pagumasdan mu na ing bayung abak,
Aldo maligamgam kaybat na ning uran.
E ku agyung patdan diwang dimut sikan,
Ita pauli mu, ita pauli mu—O, aldo maslag!
Lawiwing mayumu king kekang kudyapi,
Damdam ku ing kirut at ditak a kaplas;
Ing panalala na, e na kasingdalas.
Ita pauli mu, ita pauli mu—O, aldo maslag!
O, aldo maslag e na ku bisang misakab,
E ku na agyu pang mibangun pasibayu.
Bala akakit ku na ing sagiwang sinag,
Ambis e makatud, masakit mangilag.
Nanu ta'ng bawal king isip a mitwag?
Mekad pauli mu, uling pauli mu—
O, aldo maslag!. ”
~ALDO MASLAG, Kragi B. Garcia, 12.09.00
ing danum albug mitatas ―
lalbug la ring pyalunga't bage maulaga kanaku
mapilang malaut nang napun
panamdam susungab malalam ―
king singtaram-labasas a kepatan a gagabak
king kasagsagan ning bakal a pusu
~Atab, Miguel Serrano, 08.12.23
kalubkubang talukap makakasat
king pampang alang kabaldugan
king pamaniral na
ampat ing umang dintang ya
alang tapat a alun
ing magdalang sagiwang malugmang panamdam
king balang sisising kinis
a gagawan nang santungan ning umang
~Kalubkubang Talukap, Alejandro Sigwa, 02.01.07
***
Ngana king panyulat nang Dr. Reinhold Niebuhr:
“Dyos ku po, pagkaluban mu kung kataimikan bang tanggapan la ring bage e ku abayu; pagkaluban mu kung sikanan lub bang ibayu la ring bage sukat alilan; at ing katenakan bang iyambing la king balang metung.”
Darala ding kapanaunan ing uran at albug, ing lengyan at ing lisangan kapamilatan ning aldo a magdalang pali, uran a magdalang danum albug, angin a magdalang bagyu o alawli kabud ing kapanaunan miyayalilan kapamilatan ning batas ning kalikasan. Deti e ta la agyung ampatan uling ing upayang miglalang karela ala tamu—king Dyos iti menibatan at lelangan tamu mu naman keti king yatu—katawang labwad a pangsaguli mu.
Dapot atin king upaya tamu agyu tamung gawan bang apapandatilan ing kapayapan, kaligtasan at kayapan. Pigkalub ning Panginwan ing upayang iti ba'tamung gamitan at maging masalese ing kekatamung bye agyang pangsamantala mu pin. Malyari tamung mingat bang e tamu manasakit o mikakasakit. Alilan tamu mu nung nanu ing e makatud at palitan tamu king nung nanu ing makatud.
King pamikyabe at pamakiyutus karing para tamung tau—dakal a bage malyari tamung alilan king sarili tamu bang ing pamikasundu mandatila at mangibabo at apangilagan ing pamipate-pate, gusut at alingasngas. Dapat mu mabye tamu panimanman at makabante tamu karing panamdam tamu a bunga ding kekatamung alang-sawang libut-libut a pamisip subali pa karing bitis tamung nung nu da katamu darala tutuki tamu.
Nung kasing gawan tamu iti ala lang ulaga ding nanu mang darala dang kasakitan ding kapanaunan a makapaylalam king kalikasan a ing Ginu naman Ya'ng pamintwan da at Ya mu ing makayampat. Kareti ala tamu taganang akarapat bang ampatan la. Ya mu kabud ing makayampat at ing kaburyan Na mu yang pamintwan da.
***
Maligayang kayaldawan king pisan kung Danny Garcia Pacia ngening aldo iti; kang Remedios Garcia Baluyut a magmasusi king kayaldawan na king makadwa (Setyembri 20) at king tubung suli—Jaylord Garcia Austria keng ka-22 naman ning bulan mu namang kasalungsungan. Pagkaluban na kayu ngan sanang tune ligaya at kalam ning Panginwan.
***
Dake Talabaldugan
minaray – daing, gulisak o gulyo ning menasakit.. sasabyan na ning menamdaman pilubluban, e mu panglwal katawan. English – the Kapampangan equivalent of “ouch”; expression of one who got hurt either bodily or emotionally. Alimbawa king pamangamit: “Agyang e ya minaray i Migu, balu mu naman at abasa keng lupa na ing lalam ning sugat na keng kalalamlalaman ning pusu nang sugatan”
minaruga – menese, liningap, migmasabal, migmalasakit, minampun, kinupkup, tinagkilik, migbante, minantabe. English – gace tender, loving, care and protection to someone weaker, unable or needy of such attention. Alimbawa king pamangamit: “Alang aliwang minaruga king ulilang anak king panaun a keylanganan na nung aliwa ing lalaking tau Nueva Viscayang pelagyuwan dang Visca.”
***
DIPARAN, KASEBYAN at KABALDUGAN
Maralas dang sasabyan da reng kabalen ing antini:
“Malangi paritan.” E ya sisindi ing paritan a e mebasa keng laru o gas. Ala yang ulaga ing pabelu na uling sindyan me man e ya mitau uli ning lengyan na.
Kabaldugan: Ing taung awsan da o pagsisti da anting malangi paritan metung yang sari lengyan o itang awsan dang supladu keng Kepampanganang Kastila. Balang magsalita ya—matas ya siwala at alang kalambis-lambis inya maralas pangilagan de reng makasalubung e akakayutus na.
***
MIKANLAPIT at MISUGLUNG KABALDUGANG AMANU
tetagan – katatagan ning nanu mang bage o ninu man a papakit na king kayang asal o panamdam.
tibe – mengari king tetagan, katatagan ning nanu mang bage o ninu man a papakit na king kayang asal o panamdam.
sikanan – maralas likas dapot malyari mu namang bunga ning pamagsane, katatagan ning nanu mang bage o ninu man a papakit na king kayang asal o panamdam.
tepangan – katatagan ning kapanamdaman o pilubluban o kilub ning nanu mang bage o ninu man a papakit na king kayang asal o panamdam.
kesyasan – metung a sangkap ning katatagan, tibe, sikanan at mayayakit a katatagan ning nanu mang bage o ninu man a papakit na king kayang asal o panamdam.
upaya –mapalyaring likas o agnan ning beytan dapot malyaring apakirasan nung isane o pagadyan king kekaban ning panaun.
***
Salamat pung dakal king pamanangkilik keng Kapisik at SunStar Pampanga. Malyari ko pung mag-email keng kek’ong talasulat king muirbiliuqeitpo@gmail.com mag-text o maus para karing kutang o munikala: 0942-3924-399 o 0945-3795-270.
