Garcia: Kasuryan - Kasakupang Lusung (kanu) dake 2 (An Analysis: The So-Called Luzon Empire, Part 2)

"Ing katutwan ing anak nang babai ning panaun."

- Aulus Gellius, Noctis Aticae, Aklat 12, Dangka 11"

***

KING talabaldugan, deti ring mapilang kabaldugan ning amanung "empire' o kasakupan a makatulpak king pisasabyan tamu:

"Empire n. 1. A state or union of states governed by an emperor 2. A union of dispersed territories, dominions, colonies, states, and unrelated peoples under one sovereign rule. 3. Wide and supreme dominion." - (The New International Webster's Comprehensive Dictionary of the English Language, De Luxe Encyclopedic Edition).

Ken pang mumunang kabaldugan e ne makatulpak ing "Luzon Empire", pauli ning ala yang "emperor", "supreme" , "overlord" o "sultan" o "maharajah". Ma'p pa king Mindanao mika-"sultan". Keti "Luzon" alang mitalang meging "sultan" o "maharajah".

Ing kadwang kabaldugan, salungat ya naman kaniti ing "Luzon Empire." At e ta ne pisasbyan pa ing katlu uling bina yang malino mali ing pakabaldugan ning masikan guni-guni.

E na balu ning taung mitatag king "Luzon Empire" kanu nung Isik, Tagalug o Kapampangan ya. Kasi, gagamitan nang patune ibat la karing Isik, Tagalug, at Kapampangan ba'namung aylabas ing gyam na. Mandame ya pa.

Ing Luzon E,mpire kanu angga yang 1571, dapot nanu na naman ing sasabyan nang "aftershocks" (tagan o palak)? Agyang ding ablas (aftershocks) ning ayun o "earthquake" abe no pa mu rin deti. Inya nung amanwan nang atin yang "aftershocks" ing Luzon Empire makayabe la pa mu ri't makasuglung deta. Inya sa't e ya mu anggang 1571 iti miniral bista ma't ya "1279-1571" ya kanu. Makananu lang e mitala deti king amlat nung tutu pin ing sablang amanwan na?

Pakasuryan tamu'ing makatuking "AFTERSHOCKS (Kanu): The Luzon Empire was said to have finally ended in 1571 according to Spanish records. Yet the fortified cities of Lubao and Betis continued to thrive as independent principalities of the Luzon Empire till 1572 (San Agustin, 1699)."

Deng sablang kayaryan o balayan timawa la balang metung mengari king kaparalanan ning Bharat Varsha o Indya a pegmulan na. E la mipapakyalam nung e misasanmetung la nung anyaran ning pamikatagun. Ngana pa: "In 1575, the Spaniards executed the child king Rajah Bago and his cousin Lumanlan as part of their response to Limahong's invasion (Santiago, 1990). The Spaniards suspected the ruling families of Luzon to be in secret communication with the Chinese pirate fleet. The Lakandula of Tondo also died in the same year."

I Rajah Bayu (anak nang Rajah Suliman ning Menila) apagkamalyan d'ya mu inya mete ya king pamanglub nang Limahong. E de siryang pete. Agnan nong mete ri Martin de Goiti at asawa na, dapot ing anak dang kulang-kulang mitagan ya.

"In 1586, the Spaniards crushed the revolt of 'former nobles' of the Luzon Empire...In 1588, the Spaniards crushed the revolt of the 'nobles' of the Luzon Empire in Tondo (Santiago, 1990)..."

Misasalungat la reng kapasyagang milabas. Ding budning lakan at ding lipi ra e la metanggal kabudnyan agya mang mebinyag la anting Katolikung Kristayanu at mipasubalyan la pa king pamamayad bwis karing Kastila at mendatila ing upaya da karing sasakupan da anting talapangasiwa bista ma't e na anti ning sadya.

"In 1590, King Sattha of Cambodia sent two elephants to the 'King of Luzon'..."

Alang meging ari o "maharajah" ning Luzon karing amlat ding sanu mang pulu king bangsang iting meyaus sadyang Ma'i. Rajah o datu la ngan mu.

"The rulers of the old Luzon Empire who cooperated with the Spanish overlords became the principalia of the new Spanish colony."

Deng mesabing sapni da reng sadyang lakan at aring Kapampangan at Tagalug mengari kareng Makapagal, nung manungkulan la man ngeni e pauli ning kikilalanan do pa ninuman nung e uli ning mipuk la, mengari kang Diosdado Makapagal, sapni nang Lakandula, a meging pamuntuk ning bangsa anti ing anak nang i Gloria o GMA.

"The Spaniards carved out the province of "La Pampanga" from the former Luzon Empire in 1571 and named it after the Indung Kapampangan river. Only then were the inhabitants of the new colonial province called Kapampangans."

Pakibat: Ing amanu, lagyu o bansag "Kapampangan" mimiral ne malambat pa bayu la dintang ding Kastila o ninumang dayu. Aliwa ring Kastila ing memansag Kapampangan king Kapampangan anting lalawigan o karing Kapampangan anting memalen at patune niti ya pin ing uling e de ayagkas ing "nga" king Kapampangan, inaus da nya iting "Pampanga". Pitda de ing "nga". Mangabaldugan mung disnan da ne iti at e de lelangan o kidta ing amanung iti.

Pauli ning ala yang katulid amanu king Kapampangan ing "empire", bustan yu pang gamitan ta ya ing "kasakupan".

u2022 Buri k'ya mu namang itulid ing kabaldugan ning amanung "laksamana".

Iti Sanskrit ya at lagyu ne ning kapatad nang Rama ning mataloto salese "Ramayana". Anak ne iting Dasa-ratha king asawa nang Su-mitra ; wali at kayantabe at kangkas nang Rama karing pamaglakbe na't pamakisapalaran.

Bista ma't i Lakshmana matenakan ya king pamaglayag, e na buri sabyan niti ing lagyu na mangabaldugang "admiral" o "pekapun ding maglayag".

Atin ya pang kasuglung ing paksang ini keng tutuking Kapisik!

***

Bayu ya kinuldas king upaya ing sadyang Punbangsa o president, GMA, pigkaluban no ngan kanung "galal" ding keyang galame king kapamalan. Ing bansag kaniti ya pin ing "Order of Lakandula". Balamu, e ya mipanigaralan at mesuring masalese ita, ne. Kasi naman i Lakandula ya pin ing lalto minunang diling meging sukab o "traitor" king amlat ning kekatamung bangsa.

Bayu meganap ing meyaus "Battle of Bangkusay", mekitagmu ya iti kang Miguel Lopez de Legaspi king Kawit, Kabiti. Nung nanu man ing sangkan, bala na kayung misip. Kayari na pin nita, kanita ya mete i Rajah Tarik Suliman ning Makabebe kambe ding aliwa pang datu ning Makabebe't Aguni (Hagonoy).

***

Nung nanu man ing mali king Kapisik ayni, agkatan da kayung paralang sisti o pamitulid. Malyari kang magparalang sulat o mambag kawatasan, kapusungan, balita, munikala o sisti. Parala mu kabud o iyaus king kek'ong talasuyung talasulat king text o cp: 0919-6940-224 o king email: garciakragi@yahoo.com. Ipisik me, abe!!!

Trending

No stories found.

Just in

No stories found.

Branded Content

No stories found.
SunStar Publishing Inc.
www.sunstar.com.ph