Alcea Maningo
Cangyan, Carmen, Cebu
KAHIBULONGAN kaayo ang nahitabo sa unang gabii sa paghaya kang Noy Guidoy. Nagkadaiyang matang sa mga insekto ang miduaw sa namatay. Naglinya sa kisame ang mga dulon, bakukang, kabakaba, anunugba, timos, gangis, walking stick, baying-baying, uhipan ug uban pa nga lainlain ang mga bulok ug gidak-on. Ang insekto nga moabot sa tumoy sa linya tungod gyud sa ulohan sa lungon nga may bildo ug makita ang nawong sa minatay, molayat kini tungod gyud sa nawong.
Mosud-ong kadiyot ang insekto sa nawong sa minatay ug unya molupad sa gawas sa sala sa balay agi sa pultahan. Daw mihalok sa bildo ang mga insekto.
Wa lang hilabti ni Melchor ang mga mananap. Nasayod siya sa panugon sa iyang amahan. Gisenyasan sab niya ang mga nanagbilar nga naniga ang mga mata sa kahibulong ug kalisang nga pasagdan lang ang mga mananap.
Namatay si Noy Guidoy sa edad nga sitenta. Giatake siya sa kasingkasing tungod sa kaguol nga ilugon sa mayor sa ilang lungsod sa Sibundoy ang tubod nga nahimutang sa iyang yuta. Igo lang nadala sa ospital ang tiguwang.
“Dong Melchor, mobiya na ko nimo. Kapoy na kaayo. Gikuha na ko sa tiguwang nga nagsul-ob og puti nga morag sotana.
Dunay moduaw sa akong haya nga akong mga higala. Ayaw silag hilabti,” panugon sa tiguwang dayong kabugto sa iyang gininhawa.
Sukad pa sa dekada ’50 nag-suplay na og tubig sa tibuok lungsod ang tubod nga nahimutang sa bungtod nga luna ni Noy Guidoy sa sityo Herbarium. Way bisan usa ka dako ang nadawat ni Noy Guidoy gikan sa gobyerno. Ang kabuhian niya mao ang ginagmay nga mga pulta sa mga tawong gustong maligo sa ‘swimming pool’ nga napundohan sa inawas sa tubod.
Subra na sa singkuwenta anyos ang pagpahimulos sa gobyerno sa maong tubod. Unya kuhaon sa mayor hasta ang gamay niyang kabuhian. Kay dili na pa agasan ang swimming pool ug ang tubig gikontrata sa mayor sa usa ka ‘foreign investor.’
Sa wa pa mamatay si Noy Guidoy nasayran ni Melchor nga sinagop lang siya ni Noy Guidoy nga usa ka ulitawong guwang.
Nasayran sab niya nga pag-umangkon siya niini. Ang tinuod niyang amahan wa na igkita dihang nalunod ang sakayan niini kay naatlan og unos samtang nanagat. Ang iyang inahan naminyo og lain kay batan-on pa man nga nabiyuda. Gitug-anan siya ni Noy Guidoy kon hain magpuyo ang iyang mama. Puwede siyang makigkita sa iyang inahan kon gusto niya.
“Ang akong mga higala nakauyon nimo, Dong Melchor. Kon wa na unya ko, ikaw maoy papulihon nila nga tigbantay sa tubod,” matod ni Noy Guidoy usa ka higayon nga nagkahinabi sila, “tungod kay malumo imong kasingkasing ug manggiluy-on ka.”
PAGLABAY sa usa ka semana human sa paglubong ni Noy Guidoy, usa ka sayong hapon miabot si Mayor Perla Sencio, kuyog ang sheriff ug duha ka enhinyero (surveyor ug civil engineer) aron pagsukod sa luna ug pagtrabaho sa koral niini. May mga pulis nga nagbantay sa mayor.
Apan kalit milugitom ang kalangitan. Init kaayo ang panahon, apan mikalit og dag-om ang mga panganod. Mihuros ang kusog nga hangin. Ug kalit naghaguros ang mga insekto. Gitapuk-an ang tibuok kalawasan sa mayor, sheriff, mga enhinyero ug mga pulis sa dagkong mga insekto. Nagkabuang silag pamapha sa ilang lawas. Nagdinaganay sila pahilayo sa tubod.
Wa sila lung-i sa mga mananap hangtod nga nanakay sila sa ilang mga sakyanan nga kusog nanagan pahilayo.
Ang mga nangaligo sa swimming pool wa hilabti sa mga mananap. Sukad niadto wa nay gusting mohilabot sa tubod. (KATAPUSAN)