"Ing kapayapan saguling pairalan;
Ing kaligaligan saguling saulan
bayu ya magmula.
Ing malutung saguli yang malaso;
Ing malati saguli yang ikalat.
Arapan ya iti bayu ya pa malyari.
Ituntun la ring bage-bage
bayu datang ing kagulwan.
Ing impun kasing-dakila ning kaul ning tau
magmula ya king malating suli;
Ing tandawan syam a palapag katas
magmula ya king kasakmal a gabun;
Ing pamaglakbe libu-libung basibasan
magmula ya lalam ning talampakan.
Ing darapat sasambutan na
ing sarili nang sangkan;
Ing kakalawat masasambut ya.
Ing byasa ala yang daraptan,
inya sa't e ya masasambut.
Ding tau magkamali la kabud
malapit da nang dasnan ing tagumpe.
Inya pin dinang pansing ing wakas
anti king kamumulan;
Ban'ting upayang e magkamali.
king kapagnasan.
E ya manipung mangamal a bage.
Mabibyasa yang e kakalawat
king dalumat.
Susubli no ring tau karing abating da.
Sasawpan na la ring libung bage dulapan atagmwan da
ing sarili dang kalikasan,
Dapot mangilag king dapat".
- Lao Tzu, Tao Te Ching, Dangka 64
***
Agnan-agnan ngeni ing smala a pamangawa karing dalan, e mu keti Kapampangan nung e laganas bangsa na ata, kaybat dang mengagawa ring tete at paligi. Makanyan man, king balen ning Makabebe, makasdan, o't tatawli do reng paligi? Bakit kaya? Asno pamo katas pangatambak ding dalan. Ninu kaya ing maki-pamalak kaniti at nanu uing sangkan?
Kambage sadya pin, e la man kabalak ding paligi king pamipagawa karing dalan. Kabud na la gagawang paligi a malino e la penigaralan pamu bayu la gawan. O't anitta kaya? Kutang namu niti ning memalen alang matas a pegaralan. Minuna kasi ing pamanambak bayu ing pamangulkul. E lakwas mayap ing kulkul no pa bayu la manambak? Kasi nung antita, ditak na la awnan.
Map namu, e pa mibulus ing masikan a uran o ing awasan dang syam-syam. Makatakut kasi pota lumbug la ring dane at dake mababa at e mitambakan.
***
Mikabalita pala napun pamu dikil king mekad pangalaso at pamaging-laput ding mapilang baranggay king Mawli at kapampangan (coastal areas). Deti ila pin ding segana-ganang 23 o adwampulu't atlung baranggay ning Sasmwan.
Ding baranggay king Makabebe namang malapit mu naman king panganib ila kanu ring "Batasan, Candelaria, Consuelo, San Esteban and San Francisco.Deng king balen ning Minalin naman ila pin ding baranggay Bulac, Sta. Catalina, Daue, San Francisco I, San Francisco 2, Manica, Sta. Rita, San Pedro at ing Saplad.
Maki-192 namang baranggay ati lu keti Kapampangan, Bulakan, Nueva Ecija ding saguling lalbug malalam. Iti agpang kang Orlando Pineda, Jr. ning Mines and Geociences Bureau (MGB).
Nanu kaya ing gawan da ring manungkulan a sasakup karing mesabing baranggay? Abasa da na kaya? Nung ali man, sana abasa da kening Kapisik. Maragul a kaligaligan nung malyari ing makapanaya dapot e ta balu nung kapilan datang a panganib ini!
Sana daptanan dang mayap ding bayung lukluk a manungkulan iti bayu la pa man dakal a mangayangu-bye pauli niti. Atin ping kasebyan: "E ka mamatulus nung kapilan na babagyu at ati na ing sigwa" o antita bista ma't aliwa pangasambitla.
***
Masampat ing gagawan dang pamagmasabal ding mapilan a memalen Kapampangan a keraklan kayanakan karing impung tanaman king kekaban ning dalan magmula king Kalungsuran ning San Fernando at palub na king Kalungsuran ning Angeles. Bala mayap lang talapanglwalu at masanting sana miragdagan la pa at king pangaragdag ada mika-upaya lang masikan agamit da king karelang pigagap.
Manayun ing papakit dang iti at kapuri-puri. Sana pagkyapusan da pa reng aliwa ing pamisaup-saup bang ipanglwalu ya ing lawlta o kapaligiran. Sana e mu palage iti. At sana lumalam pa't mipalaut ing kapagmasabalang iti.
Lumalam ngakung sinabi kasi sana ila ngan e la sisigarilyu. Sana ila ngan mu naman e la tatangkilik karing mangaragul a "fastfood chains", e la gagamit "plastic", at e la sasake't e la makibandi karing masikan gumisang tangab o "fuel" karing saken da. Antita mu naman sana ing katipiran da king pamangamit sulu at miyayaliwang kasangkapan a gagamit tangab o "fuel". Sana e la naman magbabad o tatangkilik king pyalung a "golf'.
O't fast food? Nanu ing e mayap karing fast food chains? Mumuna: pamisali da't yampang ila pin ding pamangan a gawa king laman ding baka, babi at manuk. Keng pamanese, lakwas na karing baka, bukud pa karing babi't manuk, dakal a impung tanaman ing mibabagsak o makukutud bang mung o lalabangan o mikasogaan la ring baka at atin lang kanan dikut.
Kayngin ing metung a paralan a gagamitan da reng "fast food chain operators" o aliwa pang manintunan king pamamisaling "laman" o "karni" bukud pa king pamangutud mu kabud. Dakal la kukuturan o sisilabang kagubatan bang aygawa da lang tuknangan ding sesesen da bayu la mipisali at makate reti.
Inya sa't e ata manayun nung mayayaus kang talapanglwalu da ring impung tanaman dapot talapangtangkilik ka king pamamangan karni. Antita mu naman nung karing sisigarilyu ing pisabyan. Inya kasi pagmasabal da la reng impung tanaman bang ing awsan dang "ozone layer" e ya mimpis o magisan king kalambatan ning panaun. Mekad e na binang malambat ita.
Bang mika-maragul lang dane agamit, deng "golf courses" mangutud la namang tanaman at kaybat niti dakal la gigisanang danum bang ing dikut kilub ning "golf course" malabung at kule aluntsan. Makananu ka nung mamayalung kang golf? Balamu ata e ka malyaring mayaus o makilalang talapanglwalu ding impun tanaman nung mamyalung kang "golf".
Ngara pin: "E ka malyaring adwa ka panginwan. Nung ali, isakwil me ing metung bang suywan me ing aliwa." Ing pamangamit sulu at kasangkapan gagamit "kuryenti" lalto asna kayan a pamanyalang king pamanglwalu karing tanaman nung iyambing tamu iti king pamag-kayngin bang makapanese mung katayang baka, babi at manuk..
Sana, ya rin itang magmasabal tana pin man, lubus-lubusan tana ing pamagmasabal.
Nung mag-Facebook ka, abe, at buri mung sibuknan o pakibalwan ing "Yoga" at "Vegetarianism", dalawan ya ing dalig ning Wai Lana king:
http://www.facebook.com/i.krag?ref=profile#!/pages/Wai-Lana/127440869391
Karin dakal ka abalu king mayap a pamikakatawan, mayap a pamamangan at mayapa pamibye-bye kapamilatan ning "yoga" at "vegetarianism" o pamamangan kabud mu gule at bungang tanaman. Ipanglwalu taya ing yatu at kapaligiran!
***
Nung nanu man ing mali king Kapisik ayni, agkatan da kayung paralang sisti o pamitulid. Malyari kang magparalang sulat o mambag kawatasan, kapusungan, balita, munikala o sisti. Parala mu kabud o iyaus king kek'ong talasuyung talasulat king text o cp: 0919-6940-224 o king email: garciakragi@yahoo.com. Ipisik me, abe!!!