PUSTAHANAY pa, daghan ang ganahan nga mag-una sa lista. Nindot tuod nga ilhon ta nga lakip sa labing halangdon.
Kabahin sa atong pinalanggang Sugbo, pananglitan, punting gyod sa panganod atong agtang. Kay wala’y lalis nga labyog kaayo ang pag-ihap ug pagpatik nato sa mga butang nga angay natong ipasigarbo: ang kalagsik sa atong ekonomiya, ang atong bahandianong budaya kun kultura, ang kaanindot sa mga dapit nga makatagbaw sa mga dumuduaw, ug uban pa.
Ay, kaayong ipanighawak samtang atong tiil pinabundak tultol sa gisangyaw sa Travel + Leisure, usa ka tinamod nga travel magazine didto sa New York. Taman sa ginhawa gyod natong tuktogaok, dinuyogan sa atong taghoy alang sa mga turista, kay ikatulo kuno ta sa talaan sa mga “best islands in Asia.”
Apan dili baya tanang lista alang lang sa mga sulondon. Bitaw, dili lang god ta magdanghag og pasulabi kay duna pod baya’y lista sa mga salawayon, pwera buyag.
Makaubo gyod ta’g ahat kon maapil pod ta sa lista nga wala’y kwenta.
Sa niaging lindog, tay-og gyod ang gitas-on sa atong gibarogan.
Kay sumala pa sa gikataho, ang Sugbo tuyhakaw pod diay sa talaan sa mga gipangpaak sa mga libod-suroy nga iro. Gipadayag sa Department of Health (DOH) 7 nga ika-tulo ang atong lalawigan sa gidaghanon sa mga natakboyan og rabies sa tibuok nasod. Bisan pa’g gipatin-aw sa DOH nga duna’y igong mga bakuna ang probinsya sa Sugbo alang sa mga biktima, wala kini makapapas sa uwat nga sinaw sa kamatuoran: kinahanglan tang magbantay!
Kay dili lang kagaw sa mga irong tang-an ang kuyaw nga monunot nato hangtod sa atong pagkaalaot. Ayay, kinahanglang igmat pod tang moipsot sa pinatuslok nga pinaakan sa mga pak-an nga lamok.
Pastilan, nidugang man og pahibalo ang DOH nga nisaka na pod ang gidaghanon sa mga kaso sa makamatay nga dengue, labi na sa dakbauan sa Sugbo. Kuyaw kuno nga takboyan ang tibuok lalawigan og usa ka epidemya kon dili mapakgang ang pagkatap sa mga gikalisangan nga lamok. Kulba tuod ang dugang kasayoran gikan sa DOH: “Most of the cities in the list with the highest number of dengue cases are from Cebu Province.” Lakip ini ang Mandaue, Lapu-Lapu, Danao, Talisay, Naga, ug Toledo.
Unsa ma’y gipaila ning maong lista? Wa’y lipod-lipod, dili matuis nga ang kahugaw ug pagpasagad lakip sa kinahanglang tagaan og kusganong pagtagad sa atong lokal nga kagamhanan. Ug dayag nga dili kini matuman kon wala’y katilingbanong pagtambayayong.
Kay kon wala’y igong pag-atiman sa atong palibot, kuyaw ingnon nga mora’g tiaw-tiaw ra atong pasundayag alang sa mga langyaw nga dinapit. Maayo pa tingali’g maminaw na lang sila sa taghoy sa bungi kon atong pasiatab bahin sa kahamugayaw sa atong dapit lupig pa’y pahiyom sa pangag.
Reality bites, sa iningles pa. Mamahit kuno ang kamatuoran, labi na’g di atubangon ug igo rang piyongan.
(geemyko@gmail.com)