Estrella Dolores
San Fernando, Cebu
USA ka latagaw ang iya karong paglakaw-lakaw sa kasilinganan sa iyang barangay. Dugay na siyang nawala sa ilang dapit. Nakita niya ang nagpunsisok nga mga dagkong balay sa eskina. May mga dalan nga sementado na nga nanadlas padulong sa ibabaw. Dakong kausaban karon ang misugat sa iyang panan-aw.
Milingkod siya sa dakong panas sa bungtod. Karon pa siya, miabot na diay dinhi ang sementadong dalan. Daghan na sad ang mga dagkong balay nga naglaray sa kadaplinan. Nakasum-ok na gayud ang buhilaman. Gani, daghan nang mga poste sa elektrisidad nga namarog. Tinuod gyud diay ang komedya ni Papa niya Marcel nga giabog na sa kahayag ang mga abat sa mga bungtod sa ilang barangay panahon sa kagabhion.
Takulahaw, mitimpasaw kaniya ang kagahapon dihang iyang nakita ang langgam nga tukmo nga naglupad nga daw way kapaingnan. Daw nahimong estranyo sa iyang pinuy-anan. Biktima sa kaugalingong kagawasan.
Kuyog niya sil si Berto ug Fredo. Naninarador sila sa mga dagkong langgam dinhi sa bungtod. Daghan silag kuha nga mga kuga-kuga ug tukmo. Nagkinagang sila sa patay nga mga langgam sa ilang pagpauli.
“Hoy! Ayaw ninyo pamatya ang mga langgam, kabahin na sila sa atong kalikupan!” singka ni Mr. Felix Lagcao nga nakatagbo namo.
Si Mr. Lagcao usa ka magtutudlo sa among barangay nga gidungog nga nagmahal sa kinaiyahan. Wa kayo kasabot sila sa tumong ni Mr. Lagcao. Nganong masuko kon manirador silag mga langgam?
Diha pa siya makasabot kang Mr. Lagcao dihang na-high school na siya. Nakita tuod niya ang kabililhon sa kalikupan sa kinabuhi sa katawhan. Dinhi magsugod ang pagpamukway sa iyang kahimatngon nga angayng panalipdan ang kinaiyahan batok sa mga mapahimuslanon.
Wa madugay nahimo na siyang environmentalist nga nakigtakos sa mga logger sa Mindanao. Lider na siya sa nabantog nga Green Environs Foundation, Inc. sa nasod nga nagbase sa Luzon.
Usa ka adlaw niana may kauban nga misudya kaniya.
“Attorney, nataligam-an nimo ang inyong dapit. May higanteng pabrika diay sa semento nga natukod didto. Kamakaluluoy sa imong katagilungsod!”
“Mao kanay akong gikabalak-an, Josephus, daghan na kuno didto ang nangasakit. Mopauli ako aron pagtan-aw sa kahimtang didto.”
“Ang pagpasagad sa pabrika maoy hinungdan sa polyusyon. Mag-unsa man nang kauswagan kon sayong kamatayon lang ang dulngan sa katawhan, Attorney?”
Husto kaayo si Josephus nga iyang luyo-luyo. Nahigugma sad kini sa kalikupan sama kaniya. Isalig niya ang buluhaton paglimpyo sa Pasig River nga hapit na mahuman kang Josephus kay mobalik siya sa ilang dapit.
Dinhi karon sa iyang gilingkuran nga panas nakita niya sa ubos ang planta sa semento nga nagpautbo sa aso. Mihangad siya. Ang wanang sa langit hapit na mahimong lubot sa kulon sa kaitom. Nalantaw sad niya ang pantalan diin may mga barko nga nanagpundo. Ang mga trabahador naghakot sa mga sinakong semento aron isakay sa barko. Sayod siya sa kahugaw karon sa dagat nga nakadaot sa kinabuhi sa mga isda ug sa mga kinhason sa ilang dapit.
Mitindog si Atty. Anselmo Basco. Ugma sa alas utso sa buntag ang iyang miting sa mga kadagkuan sa planta. Sa iyang pagkanaog padulong sa ubos may natagbuan siyang mga masakiton nga giubo-ubo. Nagpanglingo siya. Nasayod siya nga usa ka dakong hagit sa iyang pagka environmentalist kini karong iyang pagbalik sa dapit nga namat-an niyag mahayag. (KATAPUSAN)