Carmelo D. Lariosa
Panadtaran, San Fernando, Cebu
GISUGINLAN si Romel ni Noy Kanor bahin kang Emerita nga mao ang hinigugma kaniadto sa iyang amahan nga si Tatay Doming niya. Nagtuo gani kuno sila niadto nga sila si Emerita ug Doming ang magkadayon, apan naunsa bang pagkahitaboa nga si Francing man o Francisca ang gipangasawa sa iyang Tatay Doming. Si Francisca inahan ni Romel. Sila kaniadto ang giilang tubig-tubigan sa ilang balangay sa Saloma.
Dako og yuta si Juancho, amahan ni Francisca. Apan kay may pagka mata-pobre kini sila si Juancho maong wala gyud nila hatagig maayong buot si Doming. Tungod niini napugos paglain og puyo ang bag-ong magtiayon. Nagtukod silag payag didto sa bungtod nga bahin sa yuta ni Noy Kanor. Misugot na lang pod si Noy Kanor sa hangyo sa bag-ong magtiayon nga anha sila magtukod sa ilang tigbayon.
Sa pagluon nila ni Doming ug Francisca sa salag sa kaminyuon may usa ka binuhat nga nagdugo ang kasingkasing. Si Emerita. Anak pod intawon og kabos nga mga ginikanan si Emerita maong wala na lang niya sukmati si Doming sa gibuhat niining pagluib niini sa ilang gugma.
“Kon mao na, Noy Kanor,” ni Romel nga nakatuhog na sa sugilanon sa gugma sa iyang amahan ug ang labing adunahan na karon dinhi sa ilang balangay nga si Emerita, “basin og nagdumot gihapon hangtod karon kana si Emerita kang Tatay Doming, kay gipakoral man niya ang karaang agianan nga molaktod ngadto sa karsada. Maglisod na tag agi ug mapugos na lang ta pagtabok sa lugot.”
“Basin baya, sayod ka sa gugma. Ang gugma, Undo, wala bayay utlanan. Kon anaa pa kana sa kasingkasing sa usa ka tawo, lisod na kining langkaton bisan na sa kadugay sa panahon,” may sagol pasabot ang pulong ni Noy Kanor. “Ang taga sityo Balili maglisod na pag-adto sa merkado kay di na sila kapanglaktod subay sa karaang agianan…”
Wala na motingog si Romel. Sa iyang pagpauli sa ilaha maoy iyang hiabtan si Tatay Doming niya nga naglingkod sa lingkuranan ilawom sa punoan sa tambis. Subo kaayo ang dagway niini. Iyang giduol.
“Taas na kaayo tag baktason, Romel,” ni Doming. “Adto na ta agi sa Likuan nga daghan kaayog tangantangan. Daghan ra bag bitin didto.”
“Nasuko tingali si Emerita nimo, Tay. Nagdumot nimo,” ni Romel.
“Nganong masuko man?” hinay ang tingog ni Doming.
“Duna diay moy kagahapon si Nang Emerita, Tay?” mitan-aw si Romel sa iyang amahan.
“Kinsay nagsulti nimo?”
“Si Noy Kanor.”
Wala motingog si Doming. Mitindog kini ug misaka sa ilang taas. Ginuntan ni Romel ang iyang amahan sa iyang panan-aw. Tiguwang na kini ug taudtaod na pod nga nabiyudo.
Misantop sa iyang hunahuna nga pareha diay sila si Doming ug Emerita nga usa na usab ka biyuda. Taudtaod na pod nga namatay ang bana ni Emerita nga usa ka Aleman. Sila si
Emerita ang nakapalit sa kayutaan nilang Francisca. Gidimalas ang mga ginikanan ni Francisca, kay gawas nga nangasakit kini sila, nakautang-utang pod og dagkong kantidad ug ang uban nilang mga yuta gisirip sa banko diin nila giprinda ang mga titulo.
Unya usa ka hapon nakugang si Romel sa iyang nakita kay diha man sa ilang tugkaran si Emerita ug nag-estoryahany kini sa iyang Tatay Doming. Nabati niya.
“Doming, gikoral ko ang agianan dili tungod kay nagdumot ko sa imong gibuhat nako kaniadto, kundili aron ikaw ug ako magkabalik pag-usab ug wala nay binuhat nga makakuha kanimo gikan kanako!”
Ingon sa dili makatuo si Romel sa iyang nadungog. (KATAPUSAN)