Apollo Carza
Cawayan, Dalaguete, Cebu
USA ka buntag didto si Litoy sa hunasan sa Baligkataw aron manginhas. Daghan pod ang nanginhas didto nga iyang mga silingan. Hapit na mapuno ang iyang bukag sa nagkalain-laing kinhason. Dihay aninikad, hagiis, litob, buwan-buwan, bongkawil, saang, dawo-dawo, mitiw, imbaw, liswi, anso-anso ug uban pa. Nalingaw sa gibuhat, wa siya kamatikod nga udto na diay.
Si Tatay Bentong niya usa lang ka saop nga mag-uuma. Gamay ra og suhol. Kon way trabaho sa umahan, siya mamasol sa dagat. Ang inahan ni Litoy, si Nanay Milay, nagpasuhol pod. Mangguna siya sa baol kon dunay mosuhol kaniya. Pobre ang ilang kahimtang. Nangandoy siya nga moasenso.
“Hoy, Litoy! Mamauli na ta!” nabati ni Litoy nga may misangpit kaniya. Milingi siya ug nakita si Buday, iyang silingan nga batang babaye ug katalirungan sa edad nga nuybe anyos. Nagpaingon na kini sa baybay.
“Mosunod lang ko nimo, Day!” singgit ni Litoy.
Samtang naglakaw si Litoy paingon sa baybay, may nakit-an siyang usa ka butang nga naglutaw diha sa ibabaw sa berdeng mga lumot. Iya kining gipunit. Usa ka bagakay nga may pito ka lungag sa lawas niini. Plahuta kini, matod niya sa iyang hunahuna.
Human sa ilang paniudto nga binuyok kan-ong mais nga gisulaan sa linapwaang mga kinhason, nanaog siya sa silong ug milingkod sa bangkitong kawayan ilawom sa punoan sa yabana diha sa tugkaran. Gihulbot niya ang plahuta gikan sa bulsa sa iyang purol.
Gidaitol niya ang iyang mga ngabil sa lungag duol sa buko ug gitayhop. Nadungog niya ang usa ka tam-is ug nanoy nga huni. Kalit may nakita siyang bayhon sa usa batang babaye nga sirena. Naglutaw kini sa hangin ug nagkanayon, “Litoy, ako si Serenya.
Ako ang tag-iya anang plahuta nga imong napalgan. Apan kay buotan ka, ako nang pahuwaman nimo. Ayaw gamita sa dinautan. Karong gabii uban sa pagpamasol sa imong tatay ug tugtoga ang plahuta. Daghan ang makuha ninyong isda ug moasenso kamo. Kon ako nang bawion kanang plahuta, sultihan ko ikaw. Adto na ko kay gipangita na ko ni Haring Syukoy, ang amahan nga hari sa mga ukoy ug kataw sa dagat sa Baligkataw.” Ug kalit nahanaw si Serenya.
Nianang pagka gabii mikuyog si Litoy sa iyang Tatay Bentong sa pagpamasol sa dagat sakay sa ilang subiran. Gitayhupan niya ang plahuta. Nabati ang nindot nga musika. Nanugok ang daghang isda ug mikubit sa mga pasol. Namauli sila nga malipayon kay daghang isda ang ilang nakuha. Gibaligya ni Nanay Milay ang mga isda sa tiyanggihan pagka buntag.
PAGLABAY sa pipila ka tuig miasenso ang kinabuhi nilang Litoy. Nakapatukod silag bag-ong balay ug napalit ni Tatay Bentong ang uma nga gisaop. Si Litoy nakagradwar na sa hayskol ug hingkod nang ulitawo.
Unya usa ka udtong tutok samtang naglingkod ilawom sa punoan sa yabana si Litoy nga naghulat kang Buday, mipakita si Serenya aron bawion ang plahuta. Nagpasalamat si Litoy sa serena nga usa na ka dalagang matahom. Kalit nga nahanaw si Serenya. Miabot si Buday nga milingkod tupad kang Litoy. Maanyag sab si Buday nga bag-uhay lang nga nauyab ni Litoy. (KATAPUSAN)