Atty. Eddie O. Barrita
Tipik sa balaod ni
SA MATAG higayon nga maghinangat ang eleksyon, usa sa mga pangutana nga nitumaw mao ang bahin sa pagdagsang sa mga kongresista ubos sa party-list system. Kinsa man ang mahimong usa ka party-list congressman?
Gilatid sa Article VI, Section 6, 1987 Constitution ang kwalipikasyon sa mga kongresista nga gipili sa matag distrito.
Kinahanglan nga usa siya ka natural-born Filipino citizen, labing menos 25 anyos ang panuigon sa adlaw sa eleksyon, makamaong mobasa ug mosuwat, rehistradong botante sa maong distrito ug nagpuyo sa maong distrito og usa ka tuig saw a pa ang eleksyon.
Apan dunay gitagana sa atong Batakang Balaod nga 20 porsento sa mga sakop sa House of Representatives nga pagapilion ubos sa party-list system nga pagakuhaon gikan sa sector sa mga mamumuo, mag-uuma, mga kabos sa dakbayan, mga lumad ug mga nitibo, kabayen-an, kabataan ug sa uban pang mga sector nga ibutang sa balaod.
Di kini tiaw kay sa labing uwahing kwenta sa Korte Suprema, moabot og 55 ka buok ang mga party-list representatives.
Kining maong gidaghanon mahimong makapausab sa dagan sa botasyon sa Ubos Balay-Balauranan sa mga balaod ug mga resolusyon ug bisan sa mga kaso sa impeachment. Busa, mahimong duwaan sa mga politiko ang party-list system alang sa ilang mga politikanhon
katuyoan.
Mao nga tan-awon natog maayo kon unsay kwalipikasyon sa usa ka party-list representative.
Sumala sa Section 9, Republic Act 7941 (Party-List Law), siya kinahanglan nga usa ka “bona fide member of the party or organization which he seeks to represent for at least ninety (90) days preceding the day of the election.”
Klaro nga kinahanglan nga ang usa ka party-list representative tinuod gyud nga nagagikan sa sektor nga iyang girepresentahan. Sa ato pa kon nagrepresentar ka sa mga security guard, kinahanglan nga security guard sab ka, di lang kay usa politiko nga nisakay lang sa ilang partido .
Maayo unta kon subayon ang giingon sa Korte Suprema, The party-list system is one such tool intended to benefit those who have less in life. It gives the great masses of our people genuine hope and genuine power. It is a message to the destitute and the prejudiced, and even to those in the underground, that change is possible. It is an invitation for them to come out of their limbo and seize the opportunity.
Apan angay natong mahinumdoman nga ubos sa party-list system, ang partido maoy gibotohan di ang ilang representante. Kon daghan og boto nga makuha ang usa ka partido, mahimong moabot sa tulo ang ilang representante sa Kongresso.
(Ang atong paghisgut-hisgot mahitungod sa balaud madungog na matag karon ug unya sa mga tampo nga dunay punto legal ngadto sa tulomanon nga “Alang Kanimo Kapuso” nga gisibya gikan sa ala-una ngadto sa alas dos sa hapon sa sibyaan DYSS Superadyo sa RGMA network.)