"ING metung a batas a e mu pinsingan, o kalaraman a sasabyan mu,
Ing labwad karin a mumulangan mu – alang marok a e mu daptan!
Ma’p pa sanang yakmul mu n’ya mu
ing mibabayang mabilug a bakal at milalablab king api,
kesa karing limus ding taung maibye, kabang makalunya, mapamye, alang ampat.
Nung ing kapagdusan katatakutan mu, nung ing kapagdusan e mu buri,
E na ka mu darapat marok unabis – akakit da ring sable o makasalikut.
Agyang ing pamaglakbe king angin e na ka aykabus king pamagdusa,
Kaybat ning gawang marok merapat na.
E king banwa o king libutad na man ning dayat malat,
O nung salikut ka man karing aspak ding bunduk,
E ka manakit suluk king malapad a yatung ini
Nung nu ing kalma e no adarakap ding makisala.
Dapot nung akakit mu ing marok a daraptan ding aliwa,
at nung panamdam mu e ka mamayun,
mingat kang e mu naman daraptan iti,
pauli ning ding dapat ding tau mandatila karela.
Detang mamirayit king pamagbaliwas, detang darapat salungat king Dalan,
Detang mamirayit, detang magmulang –
e da la kabud daraptanan marok ding kapara da,
Babalugse da ing sarili da king maskup a karinan,
pauli ning ding dapat ding tau mandatila karela.
Nanu mang dapat ing gawan ning tau, makatula la man o marok,
Magkalub lang mana karela; ding dapat e la mababating alang bakas.
Ing tau manako ya kabang ing tubu makabalandrang antita.
Kaybat ding aliwa manako la naman kaya,
inya sa’t ing mapanako a mipapanakawanan ya.
Ing bolang, kabang mikakasala ya, mimisip ya’t mamasa,
‘E ku malyaring marakap kanini’.
Manaya kang miras ka king aliwang labwad,
at karin ing palad da ring makasalanan mababalu.
Ing bolang, kabang mikakasala ya, mimisip ya’t mamasa,
‘E ku malyaring marakap kanini’.
Dapot kaybat nita ating pait, ampat ing parusa sukat nang danasan.
Ing bolang darapat yang marok kabang e na balu nung nu miras iti.
Kapamilatan ning sarili nang dapat masisilab ya ing taung mulala,
mengaring darapugan king api.
Deng bolang, e byasa, kikimut lang anting ila ring sarili dang kasalang,
Gagawa lang dakal a marok a dapat a miyayalilang mapait a bunga.
Ali ing dapat a ‘merapat masalese’, a mamarusa kekatamu kayari.
Kareti agtalan ta la ring bunga ning lwa, kapamilatan ning pamanangis,
pamangulasyo at pamanagulele.
Ing dapat kabud ‘merapat masalese’, a e magdalang parusa king saken na,
Nung nu tamu agtalan ing bungang asna katula, king ligaya, king maligayang pusu.
King pamagdulap dang bina king sarili dang tula mayli la kabang darapat lang marok.
Manangis lang asna kaplas at kasakit, ampat tanggapan da na ing parusa.
Ing marok a dapat e mu misan magkalub ligalig king taung makirapat.
Babage ya king alang ingat a turak, mengaring api, babaya lalam ding abu.
Mengari king bayung tais a taram ing marok a dapat e mu kabud misan makasugat.
Manaya ka kabud miras na ka king aliwang labwad,
at abalu ing palad ding makasalanan.
Pauli ning kaybat mika-kapaitan, kabud ing parusa sukat nang danasan.
Ing bakal gagawa yang kalawang king sarili na,
A kala-kalale gumisan kaniti.
Ing darapat marok kapamilatan ning sarili nang gawa
Miaanyud ya king bye kisnang dusa.”
- Dangka king Kalma, Sunis 1-19, Dalan ning Katutwan
(Chapter on Karma, Verses 1-19, The Dharmapada)
****
Ing Bayung Banwa sagiwa ya pa at agnan niti deng keraklan mamangawa lang tipan kapanyamasan karing gawi rang buri da nang umanan o baywan. Kasanayan na iti inya sa’t dakal lang makiki-anti’t makikituki-tuki king masikan nang agus ning bye o ning kalupungan. Mekad agyang dakal lang e laus a lub, dakal la mu naman ding tapat at tututu karing tipan kapanyamasan a susulat da king bungad ning Bayung Banwa.
Matwa’t anak, babai’t lalaki, pakakalulu’t mabandi, byasa’t maklak a buntuk at keraklan - gagawa lang tipan kapanyamasnan a pakikwanan dang tuparan bista ma’t angga mung bayu-bayu. Bala mitsa o pabelung talaib. King mumuna asna kalablab at e lumwat matda namu kabud. O bala mengari king bula.
Inya pin gagawa tamung tipan uling dakal tamu buring samasnan karing gawi tamung king lawe tamu e makakayap kekatamu lupa ning mengaku tamung e ta na sumulsul papakbung keng kapitanangan ning Bayung Banwa inyang milabas a banwa dapot ngeni pasibaywan ta na na naman. Mangabaldugan mung e tamu tapat king tipan tamu at e ta maging tapat king sarili tamu balu da man ding aliwa o ali.
Sarili tamu pipiraytan tamu nung makanyan. Sarili tamu pasakitan tamu at bayaran ta mu ngeni king kasalungsungan o king payntungulan.
Ita malilyari karing keraklan kekatamu pauli ning e tamu balu ing batas ning kalma o e tamu asasanak o balu tamu dapot e tamu kabud e asasanak nung e sarya tamung e sasanakan at saryang kakalingwan – bang e tamu mangilabut at kakabug a salu neng darapat tamung balu ta namang makakarok e mu kekatamu nung e pati na karing aliwa.
Nanu mang kekatamung tenam ya mu namang kekatamung pupulan. Ing Batas ning Kalma, panwalan ya’t ali durugang yang alang patugut.
****
Malyari kang magparalang sulat munikala o sisti o mangutang dikil king KAPISIK king aldo iti o karing milabas na. Parala mu kabud o iyaus king kek’ong talasuyung talasulat king text o cp: 0919-6940-224 o king email: garciakragi@yahoo.com o king facebook: http://www.facebook.com/i.krag.©Copyright 2011. All rights reserved.