“Malyari lang mulangan ding sablang tau karing mapilang panaun, malyari lang mulangan ding mapilang tau karing sablang panaun, dapot e mo ngan malyaring mulangan ding sablang tau karing sablang panaun.”
~Abraham Lincoln, Pike House, Bloomington, Illinois, 1856
“E ku panwalan ing kabang panaun a kakaladakaran la o kakalkalan la ring mapilang mengapalyari king milabas; karing mapilang alimbawa ing mete nang milabas mayap pang bustang ikutkut na la ring keyang mengamate, dapot ing bangsang magkamaling e na la parangalan ding keyang bayani, ding panalala ring keyang bayani, e ya dapat mye, at e ya dapat mye.”
~Abraham Lincoln
****
Sabi da reng mapilan a dindam kung makatwa keni king Mawli – “Ing tabalu makamate.” Makanyan mu naman, ing pamamatulus o pamanwala king nung nanu mu ing buri mung panwalan at aliwa ing malino katutwan dakal apapakarok.
Nung malyari mu sana panupaya na la mu reng taung mapagbyasa-byasa at mapag-pantas-pantasan at ikibit na la mung pago o isibi na la mung labi dapot marals – deti dakal la amumulang at apapakarok king dapat dang kapamatulusan bunga na pin ning karelang pamagbyasa-byasa at pamag-pantas-pantasan. Bala da kasi malyari mung abalu ing sabla Karen mung pipagaralan, aklat o king panaung kasalungsungan – king internet.
Bala da reti kabud mika-papil a mipagkalub karelang patune king “abalu” o apanigaralan da – balu da na ngan ing segana-gana. Bala da – nung asamsam da ing kapanimunwan kareng tune at minunang menimuna karela king nanu mang kaparalanan – tutu na la ping pekapun. Dakilang pekapun…king pamisip da at king pamisip ding kakampi dang nanabang karela.
Bala da naman nung asabi da na ing “palage ku”, para kanaku”, “panwalan ku”, “siguru”, “mapalyari”, “keraklan” o nanu pa mang amanung kapamatulusan dikil king nanu mang bage lakwas na ing amlat, isipan da baysa na la’t pantas bang abaligtad ing katutwan at ayalilan ing makasalaksak a makatala na king tutung milabas bang mituring lang ila ing pigmulan da ring mapilang bilungan ning amlat at maging sangkan iti bang palakpak na la adwang balugbug king tula da pauli ning maling dangalan.
Dangalan a pemirait. Dangalan a simsam. Dangalan a diklut karing kutkutan da ring taung pemandakurak da lupa at pemandalpak da puri bang mung ilang makilalang byasa at pantas! E bali nung pane kapamatulusan mu sana ing panyabyan da’t susulat dapot ating pakapampan a kalaraman a papakilala dang katutwan.
Agyu da naman iti uling dakal na la apapanwalan king karelang pamanalukbung king nung nanu tagana ing katutwan. Atin lang salapi, kasangkapan, maragul a upaya at kalupa ra’t kapanalig king kapamiraytan at kalaraman mu naman.
Uli na pin ning karelang inandam a upaya, agyu dang alilan ing nung nanu ing buri dang alilan o buri dang masambut agya mang ding buri dang papanyambutan bina lang alang kamula-mula at ibat la naman king karelang sariling simpanan. Ambis’na malino pa king aslag ning aldo ing gagawan dang kapamiraytan a karelang pisasanmetung anting metung a lupung a kuyug.
****
Banwa-banwa namu rugung pagkalub ning Miglalang king Balen ning Makabebe, magkalub lang sapasapunggul a bulaklak king arapan ning paglayug ning malambat nang mekilala karing memalen a makipegaralan at makimasabal - Aring Tarik “Bako” Suliman. Mayap sana iti dapot ding magkalub karing bulaklak a reti ila mu naman ding migbaba king tungkulan ning pagkaluban da.
Magmula king “rajah” a mangabaldugang “ari” o “king”, megi n’ya mu rugung “datu” o “chieftain” ning Makabebe kapamilatan ning pamagbyasabyasa’t pamamatulus ding makirapat kaniting nung sanu ring minuna rang kapurit a aklat a akalkal ila na ring kikilalanan da nang banal a katutwan.
Magmula king “Tarik” a mangabaldugang “banayad a itsura o lupa”, megi n’ya mu rugung “bambalito” a mangabaldugang “malati o anak a bolang”.
Magmula king Kapampangan gewa da ne man ing “Suliman” a lagyung Kinastila o “Soliman”. King Kulitang Kapampangan kasi ing “ay” king lagyung “Sulayman” magi yang “i” kabang ing “o” magi yang “u” lakwas na king pamanagkas king “Sulayman”. Inya sa ing Kapampangan ning “Sulayman” – “Suliman” ya.
Makanyan man, neng maka-Kastila na la, e da pa balu ing gamitan da nung Kapampangan o Kastila ring makidapat kaniti - megi la ping “bambalito” at “Datu Tarik Soliman” ding makasulat king arap ning paglayug.
King milwal na namang pamamatulus ning mailig taganang mamatulus a magbyasa-byasa at magpantas-pantasan king Amlat Kapampangan king Facebook, pinilit na na namang mamatulus at sinabi na pin a ing “bambalito” kanu ibat ya king lagyung Kastilang magagamit pa king Makabebe angga man ngeni – ing “Bamba”.
Buri na sabyan niti bayu la pa dintang ding Kastila mangastila na la ring tau Makabebe inya sa’t mipalagywan yang “bambalito” ing dapat sana Tarik Suliman a meging ari da. Ing “bambalito” ibat ya king amanung “bambalo” (maragul a bangus) (mangabaldugang bolang o sira buntuk) a gamit ding tau Makabebe angga man ngeni.
Oy! Oy! Oy! Makatapilan ku kayang dapat isulat a ing “bambalito” mangabaldugan yang “malati o anak a bolang”? At uli na nita e makatud uling alang matinung memalen ing mamansag antita king pekapun da a e mu kabud datu nung e ari!
Deng Kastila ilang migkalub king taguring mesambitla na kang Aring Tarik.
Bambalo lang tagana reng magbyasa-byasa’t magpantas-pantasan a deti!
****
Malyari kang magparalang sulat munikala o sisti o mangutang dikil king Kapisik king aldo iti o karing milabas na. Parala mu kabud o iyaus king kek’ong talasuyung talasulat king text o cp: 0919-6940-224 o king email: garciakragi@yahoo.com o king facebook: http://www.facebook.com/i.krag. ©Copyright 2011. All rights reserved.