Garcia: Ing Pamalsinta king Kayanakan (Romance in Youth)

BALANG terak ring labi mu

Panagalan kung lawe.

Nanu kayang tutuki mung sabyan?

Nanu kaya ing isipan mu’t sasalikut?

Balang galo ring labi mu

Balamu pipitikan ku salu.

Anting malarit a panamuyut

Ban lakwas dakang lawen, keka ku makalawe.

Balang isding at tangu ring labi mu

Pakikwanan kung intindyan.

Balang tikum at kinis,

Balang lambis at sibi, maski alang panamanu.

Balang mitagkilan la ring labi mu

Ring kanaku mikakawani la.

Karing kumpas ding paris mung mayumung biga

Matula dakung ipus ding sabla mung gagawan.

Balang kimut la ring labi mu

Pagtumaylan ku kaisipan.

Maninap malalam a malalam

Kapilan mu ku kaya subling bandyan, uman?

* Marcelo. B. Lacap III, “Balang Kimut Ring Labi Mu”

***

Kayanakan. Sagiwa nga’t mayumu ing akakit at panamdaman da. Masasal la balang penandit kasi atin lang asaan a tula, ligaya o lingapngap a malyari dang damdaman at ita ing magpasigla karela. E mengari karing mangatwa na a aranasan da nang ala naman taganang tune tula, ligaya at pati na lingapngap megisan na para karela. Pata na la at e da kawari ding kayanakan a pati lingapngap pantunan da pa.

Ing pamalsinta karing kayanakan metung yang maragul a kasdanan da’t buri dang buring aranasan. Libut-libut la karing miyayaliwang salidsid ning yatu ba’la mung makatagmung kapalsinta. Lundag keni, lundag keta at lundag pa mu rin nu man karin uling bina la ping masasal manakit taung makapagkalub karelang tula, ligaya o lingapngap.

Agyang deng bigak, kuting, kwa at sisi antita la. Kasi e da pa delanan ing menasakit. Ala la pang dalumat o malit mu man king kamatutwanan ning kamatayan. Inya ala lang takut o karug mu man agyang kapurit.

Ita ing pekamabayat a sangkan inya deng kayanakan sulparit lang sulparit alang patugut mamanintun yumu ning bye at pamalsinta. Buri da mika-kapalsinta la agyang anak la pa at e da man balu ing kabaldugan ning pamalsinta. Pagkamalyan da iting lugud. Tune lugud at forever pa kanu!

Oneng karas ning sagpang ning katutwan kanita la migising king katutwan a e naman pala antita kayumu ing pamalsinta. Lakwas madalas—ing mayumung daig na pa ing pulut panilan sadya maging mapait pa kesa keng atdu karas ing panaun. It ing kadalasang malilyari at malagad lang tutu deng e miraras at magwakas antita.

Makanyan man, ing pamalsinta likas ya king tau. Ati yu king pilubluban na ning balang metung kekatamu. Likas ya. Mengari yang basa king danum o pali king api. Inya sa’t likas mu naman ing malsinta mabibyasa yang susulat kawatasan agyang e man menigaral sumulat. Makananu kasi bina lang mipapakde king karelang pamalsinta.

Deng watas keraklan mayumu lang malsinta uli ning mabaya la pusu. Ing bayang ita yang panibatan ning pamipakde bang makasulat pantas a kawatasan dikil king tutung daralanan ning malsinta. Bubusuk la keng sasal aldo’ldo, penapenandit buri da akyabe de ing kapalsinta. Nung mikawani na la bubusuk ya naman salu at makagawa lang kawatasang anti king babo.

Dapot ing sabla pati na pamalsinta lilipas legwan at yumu king kalambatan ning panaun. Mekad pin, nung e la man mikawani pauli ning e pamikasundu, mikawani la pa mu naman pauli ning pamagsawa king balang metung. Ing pamibasa maging sangkan ning pamisawa ding ninu mang miyayabe.

Sadyang kasingyumu na ning pulut panilan maging kasing pait na naman ning apalya.

***

Dake Talabaldugan:

1. kumpás¹ – (palagyu) tuntun o pamituntun king kabug o aksing ning tigtigan. English – beat, rhythm. Alimbawa king pamangamit: “Ing gagamitan na keng kumpas Bitu ila pin ding bitis nang pakabug-kabug keng tutuklwan na.”

2. kumpás² – (palagyu) pamipatuntun karing manigtigan o magdalit. English – conductor’s beating with the baton or the hand: gesture of the hand. Alimbawa king pamangamit: “Metung man alang lalawe kareng manigtigan king kumpas ning talapatuntun da inya maglupa yang bolang.”

3. kumpáy/kumpé – (palagyu) sakati, pamangan ding damulag o kabayu. English – fodder grass. Alimbawa king pamangamit: “Keng danup ning babi pati kumpe nang Kulas penyabsab na ning mamulang.”

4. kumpól/kumpúl – (palagyu) sapunggul, piling; likas a pangatipung bulaklak o bunga. English – bunch, cluster (of fruits or flowers.) Alimbawa king pamangamit: “Adwa lang kumpul a kampuput kareng adwang gamat nang Kasti reng mesayang uling mitalabu ya keng paligi.”

5. kundangan – (palagyu) pakundangan, galang/pamigalang, alang-alang/pamisalang-alang, pitagan/pamipitagan. English – respect, reverence, consideration, veneration. Alimbawa king pamangamit: “E da buri deng mangatwang babai ing papapwan la at e da tuturing a kundangan nung awsan lang ima o dara.”

***

Iriyang Kapampangan: Dindam ku ini inyang kayanakan ku pa. Manga pitu ku pa mung banwa katawan kanita. Bawal kanu ing mamangan “balut” neng Byernis Santu. Bakit? Kasi kanu mibulbulan kang matuling kaladwa. Ing tanda na kasi ning mayap a kaladwa kanu a mipupunta banwa ya pin itang alang nanu mang dusing. Mekad ating katutwan mu naman ita uling nung mangan tamung balut bali mekamate tamung bingut o sising itik. Metung ya karing apulung utus ing “E ka makamate.”

***

Pamipalino: Ing Kapisik magnasa ya at manwalang misubling pasibayu ing lagablab ning legwan ning Kalinangan Kapampangan kapamilatan ding keyang dalit, kawatasan, amlat at miyayaliwang kapaglalangan a misulat king pigmulan at tune kulitan kambe ning dalise at mapagmasabal a pamisip at parasan. Ing panyulat ding pipumpunan yang sukat mataluki at miparangalan kapamilatan ning pamangamit kareti at aliwa ring karing dayu at salungat a paralan dang dela keti Kapampangan. Ing Kapisik ala yang kikilingan a kapanaligan, aguman o ninu man nung e ing Lubusang Katutwan.

Trending

No stories found.

Just in

No stories found.

Branded Content

No stories found.
SunStar Publishing Inc.
www.sunstar.com.ph