Nalpasen ti Semana Santa. Ngem kasla nakiddit ti nagnaan ti panagngilin. Nagaburan ngamin kadagiti nagduduma a kontrobersiya. Sinaruno manen ti agsisipol a parikut iti agdama. Ngem ammoyo kadi a dagita a parikut ket siguden…ngem nakalimanen para iti baro kano a solusyon. Hmmm…medyo mayat kabsat a pasadaan ti nakuna a tema. Ala saggaysaentayo a bidingbidingen ken analisaren bareng makatulongtayo a mangyammo kadagiti banag a ditay pay ammo:
***
Kapudpudotanna kadagitoy a panawen ti isyu ti peace talk kadagiti makakanigid wenno iti NPA-NDF-CPP. Kasla baro a musika ti panagdas-al daytoy a banag iti lapayagtayo, pards. Ngamin itay laeng nabiit…pinuted ni Pres. Digong ti gandat para iti saritaan-kapya kadagiti rebelde. Mabalin, kunada…a napudot idi ti ulo ti presidente. Ita ta limmamiis…kasla kayatnan ti panagsubli ti peace talk. Ay ket, mayat a gannuat, kuna ti kaadduan. Tapno malpasen ti no manon a dekada a parikut ti pagilian. Nagsukatsukaten dagiti nagbalin a presidente ti Pilipinas..ngem addayta pay laeng a nakamulagat ti parikut ti insurhensiya. Imbag man ta nakapagpanunot kano ni Digong tapno maituloyen ti naguped a saritaan-kapia. Ngem, guray…kasano aya a napanunot ti presidente daytoy a banag?
***
Iti napasamak a pannakailukat ti Lisap Bridge Project sadiay Bongabong, Oriental Mindoro itay nabiit a tinabunuan ni President Rodrigo Duterte…nairaman iti mensahena panggep iti peace talk. Iti pakabuklan ti planona ket uray isu kanon ti mangibaklay iti magastos iti hotel ken kanen iti dayta a pasken ti peace talk. “So let us agree on some fundamentals,” kinunana. “Alam ko wala kayong pera. Ah, pero sige kayo pasyal-pasyal sa bukid, wala naman kayong trabaho. And you have to resort to taxation.
I understand that. I understand that you have no money to proceed to where you would like to be.” Nupay pagammotayo metten, kailian no kasano nga ibalikas ti presidente ti mensahena a kasla telegram, kunada…nalaka a maatawan ti turong ti panunotna. Naparpartak ngamin ti panunotna ngem ti panagiyablat ti dilana, kuna ti adu a makaam-ammo iti kinatao ni Digong.
Kunana pay: “Ako po’y ready. I will subsidize the peace process. Ako yung babayad ng hotel, ako yung babayad sa gastos ninyo. At yung mga tao ninyo, kung ano ang naipon, yun na muna ang gastusin ninyo.” Iti daytoy a linya ti mensahena…mariknam ti pudpudno a linaon ti puso ken riknana ken pagayatanna a matulongan dagiti agkatangkatang a rebelde. Innayonna pay iti mensahena: “Ngayon kung nandiyan na kayo, maggawa tayo ng partido…sasali ako sa inyo, totoo yan. Alam ninyo yan.”
Ti kayatna a sawen ket saan nga umanamong iti coalition government nga ipurpursige ti komunista a grupo ngem nakasagana ti presidente a makikuyog iti aniaman kano a partido nga itakderda kas pangarigan. Medyo…nauneg ti kaipananan dagiti inibbatan ni Digong a mensahe ngem maymaysa laeng ti turongna – maituloyen ti saritaan-kapia. Sapay koma ta dinton mabulilyaso. Tsk tsk…ti imasna, inyarasaasda, amangan ta no sumro manen ti pudot ti ulo ni Pres. Digong ket ibabawina manen kano ti nakuna a peace talk. He he…padasek nga i-text daydi lolok bareng adda maitulongna. Ngamin kabusor daydi lolok ti aramid nga atras abante. Nupay gapu iti atras-abantena…immadu met ti pulimi!
***
Daan metten a parikut ti isyu ti Boracay. Idi pay la gayam panawen ni nagpresidente Gloria (kongresista itan) ket addan dagiti addang nga inaramidna panggep iti legaledad dagiti disso isla mainaig kadagiti plano ti urbanisasyon ken iyaadu dagiti negosyo a pang-turismo. Napintas dagita a gannuat, kunada..ngem ti rigatna, saan nga intultuloy a sinaluadan ti administrasyon a simmaruno. Tsk tsk…kas adda manen nasiripmi a regkang. Ala, bay-antayon dayta a panawen ta iti agdama, babaen iti administrasyon ni Duterte…nasiripda dagita a parikut ti Boracay. Ket ti maigannuat a solusyon: total a pannakaiserra ti nakuna a tourist island manipud Abril 26 nga agpaut iti ennem a bulan. Daytoy ket tapno madalusan ti narugiten nga isla.
Nakalidliday a maammuan ti sangalubongan daytoy nga addang. Ngem rumbeng a maipatungpal tapno kalpasanna ket maipasngayto ti maysa a nadaldalus, napinpintas , maipannakkel a destinasyon dagiti turista. Ngamin, babaen iti record….iti napalabas laeng a no mano a bulbulan, adda nasurok ennem a milyon a turista ti immay ditoy pagilian. Nasurok maysa a milyon dita ti nagturong sadiay Boracay. In short…masapul a ma-rehab a husto ti isla. “bag laketdin ta naibutaktak itay nabiit nga adda gayam dagiti negosyo dita ti agderderetso ti sewer linesda iti mismo a baybay a paglanglanguyan dagiti turista. Nakakabain ken makapasidduker-rikna. Ngem ala…masolbaren iti kabiitan a panawen.
***
Nabayagen a panawen a napagsarsaritaan ti isyu iti kontraktualisasyon kadagiti nagduduma a patrabaho ditoy pagilian nangruna iti security, malls, food chains ken kaarngina negosyo. Saan a mailibak nga agpapan ita…adu a kompanya ti addaan empleado nga agpatingga laeng iti lima a bulan ti trabahoda. Dayta ti gapuna no apay nga adda dagiti grupo ti linaon manen dagiti lansangan tapno inda idir-i ti an-anek-ekenda kontra iti kontraktualisasyon. Inda manen inriing ti isyu ti end-of-contract (ENDO) kas maysa kadagiti kari idi ni President Duterte.
Daanen daytoy a parikut. Addan baro a solusyonna: babaen iti addang ni Digong….impaulogen ti Department of Labor and Employment (DOLE) ti pammilin kadagiti amin a maseknan a kompanya tapno pagbalinendan a permanente dagiti rinibu nga empleadoda. Immuna a nagkurno nga agtungpal ti Jollibee. Sumarunonto met dagiti dadduma pay, pammasingked ti DOLE.
Sapay koma ta babaen iti daytoy nga addang ket makaanges met laengen iti nalukay dagiti agbangbang-es kontra kenni Presidente Digong. Sapay koma ta awan makalusot kadagiti kompanya iti daytoy a gannuat. Awan koma ti kapet. No rumbeng nga adda madusa…dusaenda koma.
***
Pannakamaltrato dagiti OFWs idiay ballasiw-taaw….daan met laeng a parikut daytoy. Adun dagiti namalmaltrato a kailliantayo ngem kasla saan a narikna ti panangisakit ti gobyerno. Ngem idi napasamak ti pannakapapatay ken pannakai-freezer ti bangkay ti maysa a Pilipina sadiay Kuwait, dita a gimluong ti unget ni Digong. Agpapan ita, adda pay leng ti total ban kadagiti mapan agtrabaho idiay Kuwait. Adda manen pinay a namaltrato idiay Riyadh ti simmangpet. Nadigus kano daytoy iti agburburek a danum. Masiertotayo nga agburek manen ti dara ni Pres. Duterte iti daytoy. Urayentayo laengen ti baro nga addangna. Iti sabali a benneg, makuna met a daanen a parikut ti resignasyon dagiti asideg iti presidente.
Numero-uno ditan ti no manon nga aldaw a mapagsarsaritaan a ni Former Justice Secretary Vitaliano Aguirre II. Timmayaben ti pilukana kabsat. Inawaten ni Digong ti resignationna. Sinuktan ni Justice Secretary Menardo Guevarra a sigud met laeng nga adda iti team-Duterte iti Malacañang. Kasta idi ken ita ti mapaspasamak. Adda mayakar, adda met aglusulos gapu iti pulitika ken adu a gapu. Adda met dagiti maikkat gapu ta adda naglabsinganna. Adun dagita nga eksena uray pay kadagiti naglabas a rehime. Ngem tunggal daan a parikut, adda latta baro a namnama. Kas met laeng iti parikut ti NFA rice nga ampukaw, kunada. Daanen daytoy a parikut. Ngem adda latta namnamatayo para iti solusyonna. Urayentayo laeng, pards. Adios mi amor, ciao, mabalos!