GISAULOG sa kalibutan ang Human Rights Day niadtong Disyembre 10.
Sama sa mga niaging katuigan dili masipyat ang daghang kalihukan sa dalan atol niining adlawa dili lang sa Pilipinas kon dili sa mga nasud nga anaay human rights violations (HRVs).
Wa magpalupig ang Pilipinas tungod sa mga rali nga gipahigayon sa mga nag-unang siyudad lakip na dinhi sa Davao.
Apan kumusta kaha ang kahimtang sa tawhanong katungod ubos sa administrasyon ni PNoy?
Atong timan-an nga lakip ang kapobrehon sa mga HRVs ilabi na kung dunay dakong pagkulang sa gobyerno sa pagtubag niini.
Bisan wa pa gani nihapak ang Bagyong Yolanda sa Eastern Visayas, minilyon na nga mga Pinoy ang nag-ilaid sa tumang kakabus o nabuhi sa US$1 paubos matag adlaw.
Matud pa sa grupong Karapatan nga moabot og sobra 300 ang nabiktima sa extrajudicial killings (EJK) gikan sa paglingkod ni PNoy sa 2010 hangtud 2015 nga mas gamay kini kung itandi sa 1,200 nga biktima sa panahon ni PGMA.
Sumala sa ilang talaan, unom (6) ang biktima sa 2014 samtang 152 usab gikan sa Hulyo 2010 hangtud sa Agosto 2013.
Sa mao gihapong panahon, 18 ang natala nga nawala (enforced disappearance), 80 ka kaso sa turtyor ug 168 ka pagsulay sa pagpatay (unsuccessful assassination attempts), 608 ka illegal arrest ug 30,000 ka tawo ang namakwit.
Mas daghang kaso sa HRVs nahitabo dinhi sa Mindanao diin anaa ang daghang isyu sama sa BBL, terorista, pagsulod sa mga higanteng patigayon sa mina ug plantasyon, ug padayong problema sa insurhensiya.
Usa ang Pilipinas nga nideklara sa iyang suporta sa gisugdan sa US nga “global war on terror” niadtong 2002 diin ang nasud naglusad og kaugalingong “Oplan Bantay Laya” isip komprehensibong plano sa pagsanta sa insurhensiya sa nasud nga gideklarang lihok sa teroristang grupo.
Nahitabo ang daghang HRVs sa panahon ni PGMA sa mga HR defenders, aktibista ug ordinaryong sibilyan nga gidudahang sakop sa komunista.
Way gipili sa Oplan Bantay Laya kay hasta ang mga abogado, huwes ug mga sakop sa media nga nahilakip sa HR work apil sa ratsada.
Sumala sa report, sa tuig 2006 ang may pinakadakong HRVs human sa panahon ni Marcos diin ang militar ug ang paramilitary death squads mopatay og usa ka aktibista matag 36 ka oras.
Tungod niini, nagpadala’g Special Rapporteur on EJK ang United Nations aron pagsuta niini ug ang report nga gihimo sa naulahi gikasuko kaayo sa administrasyon ni Arroyo.
Atong mabantayan nga kung asa ang sistematikong HRVs didto sab ang dakong interest sa langyaw sama sa open-pit mining, plantasyon, oil and gas extraction, ug logging.
Sulti pa sa Human Rights Watch nga daghang biktima sa HRV nga mga lumad nga kritiko ug nibabag sa dagkong mina ug plantasyon sa Mindanao.
Sa unang Disyembre sa paglingkod ni PNoy sa 2010, moabot na’g 25 ka tawo ang gipatay sa Southern Mindanao tungod niini.
Kay taliabot man ang piniliay, panahon na unta nga atong lantawon ang baruganan sa mga modagan kabahin sa tawhanong katungod ug ang ilang mahimo sa paghunong sa HRV ug pagpalig-on sa demokrasya.