ANG Office of the Ombudsman mao ang gitahasan sa atong Batakang Balaod sa paglutos niadtong nga opisyales ug kawani sa kagamhanan nga naghimog kahiwian ug pangurakot samtang sila nangatungdanan. Lakip na niini kadtong mga pribadong tawo nga nakigkonsabo sa mga opisyales sa gobyerno aron pagkawkaw sa sa panudlanan sa kagamhanan.
Ang di lang mahilabtan sa Ombudsman mao kadtong mga opisyales nga mahimo lang nga matangtang sa katungdanan pinaagi sa “impeachment” tungod sa gitawag nga “immunity from suit” sama sa Presidente, Bise Presidente, mga mahistrado sa Korte Suprema ingon man mga sakop sa mga constitutional commissions. Mahimo lang silang pasakaan og kasong kriminal kon wa na sila sa katungdanan.
Mao kana nga bisan sa nagtipun-og nga mga pasangil sa pangurakot ug di maesplikar nga bahandi nga giisa batok ni Bise Presidente Jejomar “Jojo” Binay, way bisan usa ka kaso nga gipasaka ang Ombudsman sa hukmanan tungod kay naghupot pa man siya sa puwesto. Ato na lang atangan kon unsay mahitabo kon mapupos na ang iyang termino isip puli pangulo.
Ingon niana kagamhanan ang Ombudsman. Apan bisan pa sa kagamhanan sa Ombudsman, si Ombudsman Conchita Carpio Morales niawhag sa Kongreso nga dugangan pa ang mga gahom sa iyang buhatan aron mas madali ang pag-imbestigar sa mga pangurakot sa gobyerno.
Naglakip sa mga gahom nga gustong maangkon sa Ombudsman mao ang pagtan-aw sa record sa bangko ug sa mga buhatan sa gobyerno aron pagkuhag ebidensiya subay sa ilang mga imbestigasyon nga gihimo. Nagkinahanglan kini og exemption sa bank secrecy laws nga nanalipod sa mga deposito sa bangko gikan sa pagsul-ing sa laing tawo.
Laing gahom nga gusto sa Ombudsman mao nga tugotan sila nga makuhag ebidensiya pinaagi sa “wire-tapping” kon pagpaminaw sa mga estoryahay sa telepono nga karon sa modernong panahon mga smarphones na. Duna kitay balaod sa Anti-Wiretapping Law nga nag-ingon nga ang bisan unsang ebidensiya nga makuha pinaagi sa illegal nga wiretapping di mahimong gamiton nga ebidensiya sa hukmanan.
Gawas niana, gusto pa gyud sa Ombudsman nga makadiretso silag file og mga forfeiture cases ngadto sa Sandiganbayan nga di na kinahanglan pang mangayog pagtugot sa hukmanan alang niini.
Matod pa ni Morales, nahuyang ang gahom sa Ombudsman sa dihang midesisyon ang Korte Suprema nga mahimong lang matan-aw sa Ombudsman ang bank records sa usa ka opisyal sa kagamhanan nga gikatahapang nakahimog kahiwian kon duna nay kasong gipasaka batok kaniya sa hukmanan.
Labing babag alang sa Ombudsman, matod pa ni Morales, mao nga di sila makagukod batok sa illegally acquired properties sa tagal nga usa ka tuig sa di pa ang eleksyon. Niawhag sab siya sa Kongreso nga tugotan ang Ombudsman nga ibilin ngadto kanila ang 30 ngadto sa 35 porsento sa mga kabtangan nga nabawi gikan sa mga opisyales nga nakahimog kahiwian aron idugang sa ilang budget.
(Ang atong paghisgut-hisgot mahitungod sa balaud madungog na matag karon ug unya sa mga tampo nga dunay punto legal ngadto sa tulomanon nga “Alang Kanimo Kapuso” nga gisibya gikan sa ala-una ngadto sa alas dos sa hapon sa sibyaan DYSS Superadyo sa RGMA network.)