MIALSA ang atong mga bayani hinungdan nga nahaw-as kita sa kagawasan. Nahimong gawasnon sa pagkaulipon sa mga Katsila nga bangis nga midumala kanato sulod sa kapin sa 400 ka tuig gikan sa pagdunggo sa deligasyon ni Magellan sa 1521. Nalugtab ang talikala sa pag-antos sa dihang misukol ang mga bayani. Busa gihatagan kita og independensya sa Hunyo 12, 1898 nga gideklarar sa unang presidente sa republika Emilio Aguinaldo. Pista opisyal ugmang adlawa ika-118 ka tuig nga kasaulogan sa Independence Day.
Mihugpa ug mibahis ang mga Hapon sa 1941 hinungdan nga miulbo ang ikaduhang gubat sa kalibotan sa 1942-1945. Midaog kita sa maong sangka kay gilabanan sa mga Amerikano pinangulohan ni Hen. Douglas Mc Arthur. Laing liberasyon o kagawasan nga atong natagamtaman sa Hulyo 4, 1946 gitawag og Fil-American Friendship Day. Gawasnon batok sa mga Hapon. Hinoon sa pagkakaron ang Pilipinas ug Japan gitagkos na sa diplomatikanhong relasyon.
Naugkat ang hulga sa kagawasan sa dihang si President Ferdinand Marcos milusad sa martial law o balaod militar. Gihukasan kita sa kagawasan ug gidabdab sa nasod ang pagpahimolos. Maoy nakasugnib sa pag-alsa sa katawhan sa dihang giluthang patay si Sen. Ninoy Aquino nga nangulo sa pakigbisog. Dinhi nahugno ug naluad ang gingharian ni Marcos sa MalacaƱang pinaagi sa Edsa I People Power Revolution sa Peb. 25, 1986.
Kagawasan usab ang pagpadayag, kagustohan, relihiyon, pagpuyo ug pagpili. Apan kasagaran gihigtan sa kakabos nga lisod kab-oton ang kagawasan sa kaharuhay. Ang gipuy-ang kalisod ug kapit-os maoy buhing kamatuoran sa atong katilingban karon. Bug-at nga yugo nga palas-onon sa mga piniling opisyal. Apan dili ba kaha mamawi sa dakong salapi nga nagasto ug maoy palabihon ang personal nga interes pasagdaan ang mga kabos nga maoy nagpili kanila. Ang panaglantugi sa estado ug simbahan magdalit ba kahag kagawasan sa kalinaw. Lisod kab-oton ang ting-usbawan kon maghari ang garbo nga mohatod sa kaguliyang. Ang garbo bunga sa kahakog sa pangisip. Mao untay ipatigbabaw ang gugma kay kini gipitik sa kasing-kasing padulong sa sabakan sa kalinaw. Diha sa gugma sa pangalagad sinalikway ang garbo anaa ang kalinaw. Dinhi sa kalinaw atong masaloan ang matuod nga kagawasan. Hinoon dili hapsay ang dalan padulong sa kalamposan ug kagawasan. Dili man kita kapungis sa pungango sa matahom nga rosas kondili mag-agi sa mga tunok.
(csa_1156@yahoo.com/0905-250-4643)