HALA, putla na! Ipatuman ang paggabas ug paghagba sa pipila ka kahoy aron mosutoy ang laraw sa kadagkoan tadlas sa kauswagan. Padayon, matod pa kuno sa tulo ka konseho sa barangay sa Naga—ang Inoburan, Tinaan ug Langtad. Gikataho nga uyon ra sila sa pamahayag sa Department of Environment and Natural Resources (DENR) sa Kabisay-an.
Labi na kay “highly critical and dangerous to the public” kuno ang pito ka akasya nga nalangkob sa 42 ka karaang kahoy— apil sa 154 ka punoan nga gabansiwag ug galangan sa “national road widening project” gikan sa sikbit nga mga dakbayan sa Naga ug Carcar. Kining mga dapita, kon wala ta masayop, duna’y 43 ka kabarangayan (28 sa Naga, 15 sa Carcar). Nan, kon ang taga-Inoburan, taga-Tinaan ug taga-Langtad ra ang nahulga sa katalagman kon matumpag ang pito ka karaang kahoy, angay na ba silang tumanan?
Bisan pa sa ilang pagbuot, dili ra baya ang dalan ra duol nila mao’y matandog sa pagpahawan.
Hagip-ot nga pangatarongan, ug dili makiangayon. Una sa tanan, ang dalan tali sa Naga ug Carcar dili lang iyaha sa mga mulopyo sa tulo ka nahisgotang barangay. Dili lang sila mao’y hingtungdan. Kay tanan ug binsa nga moagi dihang dapita ma’y katungod nga mausikan kon mahanaw na ang kakahoyan sa kadaplinan. Kay sigon pa bitaw sa usa nga niapil sa online petition batok sa pagputol sa kakahoyan diha sa Naga ug Carcar, “Even though I am from Toledo City, I still want to see this beautiful view when (I go) to Badian town where I was born. It is also very important for us people to preserve our environment with such beauty like this.” Gipamatud-an niya nga kinahanglanon kaayo ang mga labong nga kadahonan sa akasya nga hayahay gapandong sa tanang lumalabay diha.
Layo ra pod sa tinuod nga ang pagpahawan duol ining tulo ka mga barangay mao’y igong makapakgang sa mga katalagman sa dalan. Ay, sayod baya ta nga mga gapasutoy nga mga traysikol ug uban pang sakyanan dihang dapita mao’y labing kuyaw. Unta, unahon sa kagamhanan diha ang pagpitol ug pagdisiplina sa mga motorista. Kay samtang dili higpit ang pagpatuman sa mga balaod sa trapiko diha, dili pod hingpit nga luwas ang agianan bisan pa’g himoon pa kining wanang sa baylihan. Gawas pa, dili baya igo nga sukaranan ang pagbuot sa tulo ka nahisgotang barangay. Kay matod pa sa tigpamaba sa DENR-7, usa sa tulomanon sa dili pa pamutlon ang karaang mga kahoy mao ang pagpuli og tisok sa kapin kun kulang “13,800 indigenous or native seedlings and maintain them for three years, ensuring an 80 percent survival rate.” Nan, unsaon man paghulip ug pagpatubo ining pipila ka libo nga mga liso kon wala na unya’y igong luna sukad paluagan ang kadalanan?
Pamaagi nga tarongoug tumong. Kini mahimong makit-an gawas sa sapi nga mahimong modailos ug motubo sa kamot sa kadagkoan kon hipos nga hingusgan kining laraw pagtukod sa lapad nga dalan. (geemyko@gmail.com)