WEN, appomi... nagkakayamkamen a nagsisipul kada nagsasarumbiniten ken nagkakawil a nasisinnipol dagiti bunga ni Covid-19 iti uneg ti nasuroken siyam a bulan. Sipud simngaw daytoy a pandemya idi Marso, saanen a mabilang dagiti paspasamak a di nakappapati. Kasla pimmudnon dagiti padto ken aramid ti tao kadagiti immuna a panawen.
Adda ketdi dagiti nabuyatayon a pelikula ken nabasatayon nga istorya panggep kadagiti sakit nga aramid ti tao a nangkettel met laeng iti biag ti tao. Kasla adtoyen dagiti pugto ken pangngarig a saan laengen a paspasaw no di ketdi kinapudno. Nakaam-ames ken makapasidduker a pagteng, pards a rumbeng laeng nga intay man suyoden:
***
Idi, no adda agkamuras ken agtuko, kasla di pagan-ano dagiti maseknan. Bassit laeng kano dayta a sagubanit. Maala laeng kano iti apros ken digus. Idi no adda aguyek uray kelkel (tay nakaron nga uyek)... dida pay taliawen no bumir-it. Gagangay laeng kano ken adu met ti bulbulong ken ramramot dita a mabalin a makaagas no mapaborek. Idi no adda marigatan nga aganak, dusngian laeng kano ni partira wenno manngilot, mababtuogen ti ubing a rummuar. Idi no adda maputdan iti ramay, takiag wenno saka, sanabale kano ta mailemmeng met basta umimbag.
Ngem ita... ta kimmidag ni Covid-19, arig aminen a sasanto ken sasanta kada plantitas ken plantitos... makararagantayon gapu iti nerbiyos. Ta sinno met aya ti di agnerbiyos, pards? Minilyonen dagiti natay iti intero a lubong gapu kenni Covid-19. Idi no adda man dagiti binurtong tay sakit a maala iti nakaro a gartem iti babae... bassit laeng ti maustel. Ngem kenni Covid-19, ditoy laengen Pilipinas, nasuroken iti walo ribo ti pimmusay iti pannakaisursurat daytoy a panid, idinto ta milyonen iti sangalubongan ti naitanem. Isu a narigat nga idilig ni Covid-19 kadagiti nagkauna a delubyo uray pay kadagiti pandemya a napasamak idi sadiay Africa, India ken dadduma pay a disso. Ti ngamin makapasgar a danag ket ditay makita ni Covid-virus. Kunada ngarud: uray kasano ti annad no gasatmo ti makaptan, awan mabalinmo. Ngem ipaganetget met dagiti eksperto a mas naim-imbag tay agannad latta.
***
Gapu iti peggad nga itden ni Covid-19 nagtutuonen dagiti annuroten na nailatag. Ballaag ti DILG: amin nga establisyemento a di sumurot kadagiti health protocols, madusa. Amin nga aglabsing iti annuroten iti quarantine, madusa kas iti namulta iti P170K a maysa a Pinoy sadiay Taiwan itay nabiit. Nakassuan met dagiti naglabsing iti social distancing kas iti napasamak a party wenno taripnong sadiay Batangas ken Boracay itay kallabes. Ngem guray pards... nia ngata ti dusada? Lima-kilo a Covid-virus wenno ania? Amangan ta no adda peke a dokumento nga RT-PCR Test ket adda met peke a pannusa wenno multa? Depende iti under the table a saritaan?
Iti daytoy a kannawidan, kasla masirsiripko ti ngiit-aso daydi lolok. Adu kano ti kasta nga aramid idi panawenna. Maala iti pasuksok tapno makaligtaska iti dusa. Depende kano iti sileng ti pirak ken pigsa ti kapet kadagiti sairo iti dayta a tiempo. No annuroten ti saritaan... nasaem ngem masapultayo ti agtungpal: Maiparit kano dagiti party-party wenno rambak iti daytoy a Paskua, kuna ni Apo Digong. Kayatna a sawen a ditay pay laeng makangeg kadagiti silang ken naariwawa nga agcaroling ken kadagiti pinnatnagan a karaoke ken videoke ken pasala. Adu dagiti maiparit, pards agraman kadagiti agdedekket nga aniniwan kadagiti parke ken sinnallabayan kadagiti sadinoman. Isu ngarud nga adda kano isyu panggep kadagiti kameng ti PNP a nakabaston iti uwway (Yantok). Pangsukatda kano iti distansiya ken mabalinda met a pagarmas no adda dagiti subeg kas kuna ni Digong.
Arasaas: maiparit ngata met ti umagek iti ay-ayatem? Di agkam latta a naka-face mask ken naka-face shield, ngukngok! Ngem kuna met daydi lolok: Labusam ta sungona ta lipatem pay laeng ni Covid-19 tapno maka-eskorka, laglag.
***
Itay nabiit, limsoten iti Bi-Cam ti Senado ken Lower House ti P4.5 trillion a national budget para 2021. Nairaman ditan dagiti binilyon a pesos a maaramat para iti depensatayo kontra Covid-19. Bilyon ti nailatang para iti paggatang iti bakuna. Saludsod: Siasino ngata dagiti umuna a mabakunaan? Insingasing ni Vice Pres. Leni Robredo a dagiti koma opisyales pay ti gobyerno ti unaenda. Kuna met dagiti mammanday-linteg: Dagitikoma frontliner ken marigrigat. Adda pay nagkuna: Unaenda koman dagiti nakaptanen iti Covid-19 wenno dagiti nagpositibo. Ngem kuldit met dagiti eksperto: Ti bakuna ket pagsarapa kontra virus a saan kano pay nga isu ti agas. Aniaman dagiti panirigan wenno singasing... .maymayat ti nakuna itay nabiit ni Pres. Duterte: Mayat koma no libren ti amin a kita ti testing agraman swab test tapno makatulong kadagiti umili. Hirit met ti Karit, Apo Digong... no ilibrem ti testing, ay ket ilibrem metten ti bakuna.
Tsk tsk... nadagsen a pammarigat kadagiti umili dagita a Covid Test, kuna dagiti nakapadasen. Agasem, iti panangala laengen iti travel pass no kayatmo ti mapan iti sabali a disso, kasapulam dagita a Covid-test. Inton dumtengka iti papanam, adda manen sabali a test. Amangan ta agquarantine ka pay iti 14 nga aldaw. Nadagsen a baklayen dagiti gastuen uray pay no emergency ti eksena. Addanto pay dagiti natayan ti didan nakita ti minatayda sakbay a naitanem gapu kadagita a dokumentos a kasapulan. Dagita koma nga annuroten kano ti inda palag-anen ta ngay kunada a lumuklukayen ti riyenda kontra Covid-19. Ngamin, adu a taktak ken sakit iti bulsa ti katukad dagiti annuroten a dokumentos. Bumallasiwka laeng iti barangay wenno ili... adu pay a chitchi-buritchi idinto ta ammom met ti agannad. Kinapudnona, matagtagiuray pay laeng iti biahe dagiti bus ken SUV iti adu a disso ken panaglukat metten dagiti nabayagen a nagserra ken nalugin a negosyo. No kaano... urayentayo laengen, pards.
***
Iti likud ti amak, buteng ken panagannad iti sangalubongan, kasla mangsutsutil met ti eksena itan sadiay Wuhan, China a naggappuan ti sakit a Covid-19. Awan kanon ti sosical distancingda sadiay ken dida payen kano agsusuot iti face mask ken face shields. Kayata a sawen: Awan ngatan ti pangta ni Covid sadiay? Wenno kayatda laeng nga ipakita a di rumbeng a pagamkan ti pinuartatda a sakit? Tsk tsk... dikamin agkomento pay amangan ta sumblay pards.
Ti ketdi intay saluduan ket ti pagteng sadiay Britanya ta maysa a Pilipino a nurse ti nangbakuna iti kaunaan a nabakunaan iti sangalubongan a ni Margaret Keenan. Mabuhay ka Pinay nurse May Parsons. Batonlagipka iti sangalubongan panggep kenni Covid-19 ken dayawka ti ilim a Pilipinas. Agtamedkami kenka ken amin a padam iti dayta a propesyon a salbar-biag a dinto kalipatan.
Adios mi amor, ciao, mabalos.