“ING katapatan ku keng aguman ku mayayari
nung nu ing katapatan ku keng bangsa ku magmula.”
~ Manuel Luis Quezon
“Ing kelan nang belwan ning metung a talapanalal bibili na keng panganib
ing payapang kabilyan da ring keraklan.”
~ John F. Kennedy
“Ing katapatan e ya kule abu. Matuling ya at maputi.
Nung e ka ganap katapatan, ala ka kaniting unabis.”
~Sharnay
“Sukab ya ing pagpamun ampat ing dalan dadalumdum ne.”
~JRR Tolkien
“Ala lakwas pang budni, alang lakwas pang kagalang-galang nung e ingkatapatan.”
~Cicero
“Ing pantas a talapagaral e na tuturing ing gintu o aluntyang sula
anting mal a pibandyan, dapot ing katapatan at mayap a kapanaligan.”
~Confucius
***
Miyayaliwa ing kauryan ning katapatan keti king yatu. Ating katapatan para karing mipalsinta at miyasawa. Ating katapatan para karing kayagum ning aguman. Ating katapatan para king balen o bangsa. Ing pekamaulagang katapatan ya pin ing katapatan king Apung Ginu.
Ing ninu man a tapat king Apung Ginu makabitasa tamung tapat ya naman karing aliwa bista man ating pasubali o ing pasubaling nung manimbangan tamu pilatan ning nanu man o ninu man at ning Apung Ginu. Ala nang tumas at lumagpus pa king katapatan king Apung Ginu.
King kapalyaryang mamalit pekapun king bangsa, asasaksyan tamu ing dakal la ring mamaglipat at manaliling aguman ding manungkulan o political party at iti ing awsan dang “kabalimbingan” o “turncoatism.” Malagad la mung tutu reng manungkulan a e pa linipat aguman king kaba ning pamanungkulan da. At kaeti atin mu namang mekatapilan na meko at mibalik pasibayu kareng aguman.
Likas mung ing tau nung nu ya numabang karin ya mandatila. Nung e na nanabang king aguman na o abalu nang dakal ya nabangnan keng bayung aguman a manimunu ngeni keraklan ing lumipat yang tambing nung mika-paintagun yang mamalit aguman at tanggapan de karin dagdag pa ing nung mikamasanting yang maging tungkulan keng lipatan na.
Nung wari keng linta o garapatang makayatat keng balat ning asu, e ne ibili ing sisipsipan na daya anggang atin yang akakwa kaniti. Kabud ala neng akakwa—tambing neng ibili ing sadyang nanabangnan na at lumipat ya nung nukarin ya malyaring matat bayu, sagiwa at asna karakal a daya. Karin ya nung nu ya malyaring magtabugak.
Atin kung balung karanasan ning pamaglati da kareng migbalimbing at iti ing dikil kang Pedro Paterno, talamlat, talasulat a miki-dayang Kastila. Ing sinulat at melimbag a aklat na dikil keng amlat ning Pilipinas metung yang e da buring kilalanan anting tune amlat at ding sablang pakasulat karin e da naman tatanggapan anting katutwan deng mamintas kaya uli kanung “balimbing” ya.
Makananu la reng mig-balimbing uli ning dalise ing kapanaligan dang ikakayap na ning balen ing pamag-balimbing da? Mengari kang Ninoy a sadya Nacionalistang linipat king Liberal Party uling makabitasa yang nung lumipat ya king LP mayap la at makakayap iti keng Pilipinas. Sabyan ta nang mali ya karin. Makananu naman ing aliwa nang pemandapat king kekaban ning bye na? Buri na waring sabyan nita lubusan neng e sukat panwalan i Ninoy uling mig-balimbing ya? Makanyan man, i Marcos naman ibat ya king LP kaybat linipat ne man keng NP. Burin a waring sabyan nita mayap ya i Marcos o marok ne man i Ninoy? O metung la mu gewang pamaglipat, e. Nung wari ing pamiyaliwa da mu ing lagyu ning aguman.
Nung iyambing tamu ita keng depatan nang pamag-balimbing Paterno, mangabaldugan na kanitang ding sablang pemandapat na e na ngan dapat kilalanan o tanggapan anting tuto?
***
Dake Talabaldugan:
1. kitkít¹ – (panguri) siksik, makapal, masusun. English – close knit; thickly and closely growing, as in hair, grass, etc. Alimbawa king pamangamit: “Kitkit ing pamanubu da reng tanaman keng mula inya samsaman la keng pataba deng tutubu karing miyayaliwang tanam nang apu ku.”
2. kitkít² – (panguri) makalbug, makangatngatngat, makadukit. English – deep-seated, deep-rooted. Alimbawa king pamangamit: “Kitkit king pilubluban nang Elen ing kamwa na kang Kaloy inya sinumpa nang e na ne pakikitan kapilan man.”
3. kitíkití – (palagyu) patwagtwag. English – mosquito larva, wriggler. Alimbawa king pamangamit: “Kisna ya palang kitikiti ing tapayan e da balu karin la miminum kanita pa deng talapagaral at talaturu.”
4. kitid – (palagyu) kiput; salungat ning lapad. English – lack of srtandard or required width; narrowness relative to what is necessary. Alimbawa king pamangamit: “Bina la kitid utak ding sinabing deng Makabebe ilang sukab a dinakap kang Aguinaldo king Palanan.”
5. kitig – (palagyu) makabang gamit pandakap asan a makitakad, papalibut makalaganas keng liligon. English – type of networked fishing gear. Alimbawa king pamangamit: “Dakal la adakap di Brunu at Andris keng karelang kitig a inumang da keng lumang ligawan.”
***
Iriyang Kapampangan: E kanu dapat lalakbangan ing anak lakwas na nung bingut ya pa. Bakit? Kasi kanu e ya dagul masalese. Mapandak ya. Mekad deng pandak likbangan da la ring ima da inyang kabuktut da la pa, ne. Makananu no man kaya reng matangkad?
***
Agkatan da kang mambag o midake nanu mang Kapampangan a kawatasan, sanese, sisti, kasuryan o nanu mang dikil king Kapampangan. Nanu mang kutang o sisti dikil king Kapampangan a misulat king Kapisik, malyaring ikutang o malinawan king talasulat. Pakiparala king email address, garciakragi@yahoo.com. E ne pu makibat keng text ing Kapisik uling megamit ya lagyu keng kapamiraytan. Nung karapatdapat ya’t makayagpang king dalerayang tuntunang Kapisik, masa kang mirinang kapakibatan at milimbag ya sanu man kareng tutuking dangka ning Kapisik. Ipisik me pamu, abe!
====================